Skansen w Chorzowie po szczególnych pracach. Jak naprawia się dach ze słomy? To nie takie łatwe! Zobaczcie ZDJĘCIA

Wiązania słomy nauczył ich ojciec. Kiedyś skończył odpowiednie kursy w muzeum w Lipcach Reymontowskich i zaczął pracę przy tamtejszych chatach. Tomasz Michalski, jego siostra Joanna Tuka oraz jej mąż Tomasz Tuka pracują przy wiązaniu dachów w chorzowskim skansenie. Niewiele jest osób w Polsce, które potrafią wykonywać tego typu usługi.

Najważniejszy jest początek – wykręcenie słomy i odpowiednie przygotowanie. Skoszona prosto słoma musi być najpierw specjalnie związana. Jest to przygotowanie do robienia m.in. „gerlaków”, „ozimiaków”, „główniaków”. Snopki wykorzystywane są do różnych sposobów krycia dachu np. schodkowego lub na gładko - mówią osoby, które pracowały przy naprawie.

W przypadku „gerlaków” snopek wiąże się bliżej miejsca skoszenia, a przy „ozimiakach” bliżej kłosów. Związuje się ją za pomocą powrósła – jakby słomianej pętli. Pęki słomy trzeba wykręcić, aby pętla mocno się zacisnęła.

Słoma do budowy dachów nie jest nasączana żadnymi substancjami, dzięki temu po zdjęciu można ją użyć np. jako nawóz. Połać dachu musi mieć 30 cm grubości w momencie krycia. Z czasem słoma się zbije i ma już 2/3 tej grubości. Ponieważ strzecha chroni przez zimnem i opadami deszczu oraz śniegu, istotne jest, aby snopki były ciasno ułożone.

— Generalnie przy produkcji słomy na strzechę korzysta się z dawnych odmian żyta. Jest ono odpowiednio długie – mówi Barbara Klajmon kierownik Działu Obiektów i Zabytków Ruchomych.

Dodaje, że chaty słomiane spotykane były raczej na nizinach, gdzie nie było tak trudnych warunków atmosferycznych, jak np. w Beskidach. Słomy nie używano również do krycia obiektów reprezentacyjnych – kościołów, dworków itp.

Zaskoczeniem może być fakt, że do mocowania słomy zasadniczo nie potrzeba wcale gwoździ.

Słoma jest przywiązywana zarówno snopek do snopka, jak i do łaty. Łaty to deski, które stanowią rusztowanie dachu. Przed położeniem nowego dachu, trzeba sprawdzić, czy drewno jest zdrowe i dokonać ewentualnych napraw.

— Kiedyś taki dach wytrzymywał do 30 lat. Teraz powinien wytrzymywać do 20 lat. Dużo zależy od warunków atmosferycznych. Czy chata stoi w słońcu, czy w cieniu. Im słoma ma mniej do czynienia z wilgocią tym lepiej – mówi rodzeństwo Joanna Tuka i Tomasz Michalski.

Przy kładzeniu dachu, istotne jest, aby nie padało. Na niewielką szopę potrzeba około 1200 niewielkich snopeczeków.

— Zimą jest w środku ciepło, a latem chłodno. Jest wentylacja. Wiadomo – naturalny materiał – twierdzi Joanna Tuka.

W tym roku poszycie wymieniane słomiane jest na następujących budynkach:

• Szopie na wozy i narzędzia rolnicze z Ligoty z 1 poł. XIX w.
• Chałupie z Dziećkowic z 1857 r.
• Szopie na siano z Kobióra z końca XVIII w.

Jak informuje skansen, oprócz wymiany poszycia, naprawiona, odczyszczona i zaimpregnowana będzie więźba dachowa.

— W szopie z Ligoty, oprócz wymiany pokrycie i napraw więźby prace obejmą konserwację elementów drewnianej konstrukcji . Będzie ona odkażona, elementy bardzo zniszczone lub porażone przez grzyby będą wzmacniane, flekowane (uzupełniane wstawkami ciesielskimi), a te w najgorszym stanie zostaną wymienione – przekazuje chorzowski skansen.

Placówka informuje także, że dzięki pozyskanym środkom niedługo zostaną wyremontowane także budynki z drewnianym dachem. Barbara Klajmon mówi, że w przyszłym roku w skansenie będzie wymienione pokrycie gontowe na 4 obiektach.

Na renowację chałup (zarówno z dachem drewnianym jak i słomianym) trzeba wydać niecałe 650 tysięcy złotych. Ponad połowę tej kwoty dofinansowało Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.