Sosnowiec nie ma już pomnika Czynu Rewolucyjnego, ale... [ARCHIWALNE ZDJĘCIA]

Odsłonięte w 1967 r. słynne "Rury" nawiązywały do wydarzeń z czasów rewolucji 1905 r., gdy carskie wojsko otworzyło pod hutą Katarzyna ogień dostrajkujących robotników. Pomnik do początku lat 90. był jednym z symboli stolicy Zagłębia. Po zmianie władzy nowa Rada Miasta podjęła jednak decyzję o jego rozbiórce.

Pomnik w złym stanie
Panowała opinia, że powstały luzy przy śrubach podtrzymujących rury i konstrukcja zagraża bezpieczeństwu - wspomina Zygmunt Witkowski - i wtedy, i dziś sosnowiecki radny lewicy.

Pisaliśmy o tym w "Dzienniku Zachodnim" 13 maja 1991 roku: "Nie tylko rzuca cień na Zagłębie, ale jest głównie zagrożeniem dla życia i zdrowia". Jak dodaje Zygmunt Witkowski, pojawiła się wówczas koncepcja, by zdemontować same rury, a pozostawić stojący obok sjenitowy obelisk. Nie zgodził się jednak na to jeden z autorów projektu pomnika, Witold Cęckiewicz.

Ostatecznie pomnik rozebrano. Miasto miało nie ponosić żadnych kosztów z tym związanych, jednak okazało się, że skład stopu nie odpowiada temu, który zapisano zostało w dokumentach. Sprawa trafiła do sądu, a miasto musiało zapłacić za demontaż 200 mln zł, co stanowiło wówczas znaczną kwotę dla budżetu.

- Uważam, że pomnik zdemontowano niepotrzebnie. Kiedyś charakter Sosnowca podkreślała najpierw hałda przy hucie Katarzyna, a potem pomnik. Było te miejsca widać z daleka. Gdyby wtedy odbyło się referendum, większość ludzi byłaby za pozostawieniem pomnika - mówi Zygmunt Witkowski. - W prywatnych rozmowach ci, którzy wówczas głosowali za rozbiórką, mówią teraz, że jednak szkoda pomnika - dodaje.
Morze pomników
Podobne miejsca pamięci powstawały niemal w każdym mieście regionu. Niektóre istnieją do dziś. W Dąbrowie Górniczej obronił się wzniesiony w 1970 roku (według projektu Augusta Dyrdy) pomnik Bohaterom Czerwonych Sztandarów. Obronił, dzięki młodzieży. Na początku lat 90.młodzi ludzie przemianowali go na pomnik Jimiego Hendrixa. Stoi do dzisiaj i chyba wpisał się w krajobraz miasta. Dzisiaj ponownie wisi na nim oficjalna tablica.

Podobnie było w Tychach, które zaadaptowały PRL-owski Pomnik Walki i Pracy, nazywając go po prostu Żyrafą. Dziś już nikt nie pamięta, że odsłonięta w 1970 r. konstrukcja pamięta poprzedni ustrój. Sam twórca pomnika nie ma nic przeciwko temu, bo dla niego to nigdy nie był Pomnik Walki i Pracy, ale pomnik Jedności. Nikomu nie przeszkadza też zabrzański pomnik przodownika pracy Wincentego Pstrowskiego. Przenieść próbowano z kolei pomnik Żołnierzy Radzieckich na katowickim placu Wolności i pomnik Braterstwa Broni stojący w centrum Czechowic-Dziedzic, ale oba stoją do dziś.

Miejsce w muzeum
Zdaniem prof. Zygmunta Woźniczki decyzje w sprawie demontażu pomników nie powinny być podejmowane pochopnie.

- Musimy podchodzić do tej sprawy z dystansem. Nikt nie chce pomników faszystowskich czy komunistycznych. Nie wyobrażam sobie np. pomnika Stalina. Te najbardziej rażące, chociażby utrwalaczy władzy ludowej powinny być usunięte, ale nie przesadzajmy, by nie wylać dziecka z kąpielą. W Sosnowcu pomnik zniszczono niepotrzebnie - uważa prof. Woźniczka. - To był Pomnik Czynu Rewolucyjnego związany z rewolucją 1905 roku, a Sosnowiec i Zagłębie na przełomie XIX i XX wieku stały PPS-em, która miała w programie niepodległość i socjalizm. Nie był przy tym architektonicznym koszmarem. Ludziom źle się kojarzył, bowiem tam odbywały się manifestacje z okazji 1 Maja.

Prof. Woźniczka mówi, że mamy problem z oceną historii i zbyt często dajemy jej konotacje czarno-białe. Przykładem jest np. pomnik hrabiego Redena w Chorzowie. - To osoba zasłużona dla Śląska i Królewskiej Huty. Nie był politykiem, był managerem.

Współpraca: Jol, Lota, Klm, Jak

*Najpiękniejszy Rynek w woj. śląskim jest w... ZAGŁOSUJ i ZMIEŃ WYNIK
*Matura 2013: Pytania egzaminacyjne na 100 proc. ZOBACZ
*Nudyści już zawitali na plaże ZOBACZCIE, gdzie spotkacie naturystów w woj. śląskim
*Tak zdasz egzamin na prawo jazdy kat. A na motocykl ZDJĘCIA i WIDEO