100. rocznica przyłączenia części Górnego Śląska do II RP. Jakie zaplanowano wydarzenia i wystawy? [ZDJĘCIA I FILM]

Naukowcy z Oddziału IPN w Katowicach już od wielu lat prowadzą specjalny projekt badawczy dotyczący wydarzeń w naszym regionie w latach 1918-1922. W jego ramach udało się między innymi przygotować specjalne publikacje naukowe, popularnonaukowe, czy dydaktyczne, a także wyjątkowe albumy. Udało się zaprosić do zwiedzenia wystaw w całej Polsce, pokazać w przystępny sposób historię naszego regionu w specjalnych dodatkach prasowych, a nawet przygotować kolorowanki i komiksy dla najmłodszych związane z historią dziejącą się na śląskiej ziemi 100 lat temu.

- Łączy nakład samych dodatków prasowych, które ukazywały się od 2019 roku, wyniósł około 600 tysięcy egzemplarzy - wyliczał dr Andrzej Sznajder, dyrektor Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach. - Nasze Biuro Edukacji Narodowej przygotowało serię wystaw plenerowych. Przykładowo. Jedna z nich „Powstania Śląskie 1919 – 1921” była pokazywania w ponad 50 miastach w całej Polsce, od Gdańska i Szczecina po Rzeszów i Kraków. To jest taka próba opowiedzenia historii Śląska poza Śląskiem - dodał.

Niewiele osób wie, że Oddział IPN w Katowicach prowadzi akcję poszukiwać grobów powstańców śląskich. Co ciekawe, w ewidencjach wojewody znajdują się zaledwie 164 groby, gdy w powstaniach uczestniczyło kilkadziesiąt tysięcy żołnierzy. Gdy IPN rozpoczął akcję społeczną polegającą na tym, by mieszkańcy zgłaszali miejsca pochówków powstańców, zarówno tych, którzy polegli, jak i weteranów, udało się ustalić już około 200 takich miejsc. - Rozpoczęliśmy też akcję oznaczania grobów znakiem pamięci „Tobie Polsko”. Taką ceramiczną plakietkę umieściliśmy już na około 30 grobach - mówi dyrektor Andrzej Sznajder. - Ta akcja będzie kontynuowana tak długo, jak bliscy będą zgłaszać groby powstańców.

- Edukacja to także groby, pomniki, tablice, inne upamiętnienia, które przechodzień widzi w masowej przestrzeni. A pamiętajmy, że ta przestrzeń tez kształtuje nasze spojrzenie na przeszłość - mówił Jan Kwaśniewicz, naczelnik Oddziałowego Biura Upamiętnienia Walk i Męczeństwa IPN w Katowicach. - Dlatego chcemy pokazać społecznościom lokalnym, że powstańcy są wśród nas, zapraszamy za oznaczanie grobów nie tylko rodziny, ale i mieszkańców danej miejscowości. Te groby znajdują się nie tylko w woj. śląskim, a nawet na warszawskich Powązkach – dodał.

Katowicki Oddział IPN stara się także dbać o pomniki powstańcze położone w wielu miejscowościach. Jao ciekawostkę dodajmy, że 20 czerwca na terenie parafii Mariackiej w Katowicach odsłonięty zostanie pomnik poświęcony lwowskim kadetom – uczestnikom powstań śląskich.

Wydarzeń i publikacji dotyczących historii sprzed 100 laty jest i będzie w naszym regionie mnóstwo. - Do wielu unikatowych projektów przygotowywaliśmy się od dłuższego czasu - zwrócił uwagę Ryszard Mozgol, naczelnik Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej IPN w Katowicach. - Polecamy wystawę „Pamiętaj, że nosisz mundur. Policja Województwa Śląskiego w stulecie utworzenia”. 17 czerwca przypada 100. rocznica utworzenia Policji Województwa Śląskiego, wielu jej funkcjonariuszy zostało zamordowanych przez NKWD w ramach Zbrodni Katyńskiej - dodał. Wernisaż wystawy zaplanowano 9 czerwca na Placu Kwiatowym w Katowicach, będzie ją można tam oglądać do 16 czerwca.

Z kolei wystawa „Bramy do Polski” opowiada m.in. o tym, w jaki sposób mieszkańcy witali Wojsko Polskie wkraczające w czerwcu i lipcu 1922 na tereny przyznane Polsce. Wernisaż wystawy zaplanowano 15 czerwca na placu przed budynkiem oddziału okręgowego NBP w Katowicach.
17 czerwca na stronie internetowej IPN w Katowicach zostanie zamieszczona infografika „Województwo śląskie w II RP (1922 – 1939)”. Przedstawia powstanie oraz funkcjonowanie województwa śląskiego w II RP.

Z okazji 100. rocznicy objęcia części Górnego Śląska do Polski wydana też została odznaka pamiątkowa „Orzeł śląski 74 Górnośląskiego Pułku Piechoty”. Wpinka jest repliką oryginalnej odznaki orła śląskiego, którego prawo do noszenia na łapkach kurtek mundurowych i płaszczy przyznano 74 Górnośląskiemu Pułkowi Piechoty w 1929 roku, na pamiątkę jego wkroczenia na ziemię lubliniecką i zajęcia Lublińca w 1922 roku.

Katowicki IPN może się też pochwalić świetnymi publikacjami i wydawnictwami albumowymi. Wśród nich na uwagę zasługują: „Rok 1920 na Górnym Śląsku. Alianci – kampania plebiscytowa – powstanie” – to efekt współpracy IPN z Muzeum w Gliwicach czy wydawnictwo „Wojciech Korfanty. „Górny Śląsk to wielka rzecz. Wystąpienia na forum Sejmu Śląskiego I kadencji (1919 – 1929)”.

- Polecamy „Atlas Górnego Śląska 1919-1922”, który zawiera reprodukcje 109 map i planów wytworzonych w latach 1919 - 1922 w związku z dyplomatycznymi, propagandowymi i militarnymi zmaganiami o Górny Śląsk. Znalazły się w nim m.in. mapy z okresu powstań śląskich, głównie trzeciego, wytworzone przez oddziały powstańcze – podkreśla Mirosław Węcki z Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Katowicach. - Spora część map jest publikowana po raz pierwszy. Poza tym pracujemy nad kolejnymi publikacjami, do współpracy chcemy zaprosić zewnętrznych autorów z wielu instytucji.

Jedną z ciekawszych inicjatyw katowickiego oddziału IPN będzie dodatek prasowy, który już 13 czerwca ukaże się w wydawnictwach Polska Press, w tym w „Dzienniku Zachodnim”. Nosi tytuł „Do Polski! 1922 – Przyłączenie części Górnego Śląska do II Rzeczypospolitej”. Znalazły się w nim teksty w przystępny sposób przybliżające tematykę przyłączenia województwa śląskiego do Polski w 1922 roku. To gratka nie tylko dla miłośników historii.

A już 22 czerwca w Przystanku Historia – Centrum Edukacyjnym IPN w Katowicach zaplanowano sesję popularnonaukową „Koniec i początek. Lato 1922 roku na Górnym Śląsku 22 czerwca 2022 roku”.

- Na zakończenie konferencji warto powiedzieć, że to nie jest nasze ostatnie słowo, jeśli chodzi o upamiętnienie wydarzeń, takich jak powstania śląskie czy przyłączenie części Górnego Śląska do Polski - podkreślił dyrektor Andrzej Sznajder. - Dziś wiemy, że jest to wdzięczny temat dla każdego. I tak jak Powstanie Warszawskie jest ciekawym tematem dla wielu osób, tak i powstania śląskie śląskie mogą się takim stać - dodał.