Będzin. 1 listopada XIX kwesta na trzech cmentarzach. TPB odnowiło już 20 cennych, zabytkowych grobowców

Towarzystwo Przyjaciół Będzina od 2004 roku organizuje bowiem zbiórki na rzecz ratowania zabytkowych grobowców. Kwesta 1 listopada tradycyjnie odbędzie się na trzech cmentarzach: na Górze Zamkowej, komunalnym i przy ul. Krakowskiej.

- W tym roku kwestować będzie około 100 osób. Jesteśmy rozpoznawalni z daleka. Rozdajemy pocztówki, każda z kwestujących osób ma identyfikator, wyposażona jest w charakterystyczną srebrną puszkę z logo Towarzystwa Przyjaciół Będzina. Jesteśmy bardzo dumni z naszej kwesty, która w przyszłym roku będzie miała swoją dwudziestą edycję. To jedna z najstarszych tego typu akcji w województwie śląskim. Potem rozprzestrzeniła się na inne miasta, co nas cieszy – podkreśla Marcin Lazar, prezes Towarzystwa Przyjaciół Będzina, które organizuje kwestę.

Jak dodaje wiele osób przyłącza się do akcji, wrzuca pieniądze do puszek, ponieważ efekty wszystkich prac są potem bardzo widoczne. W akcję od lat angażują się przedstawiciele świata kultury, sportu, harcerze, honorowi obywatele Będzina, tacy jak np. Sławomir Pietras, który przyjedzie kwestować z Poznania, samorządowcy, a także ponad podziałami reprezentanci różnych opcji politycznych.

- To jest dla nas źródłem szczególnej satysfakcji, że mamy taką zgraną ekipę osób kwestujących. Czy pogoda jest dobra, czy też pada i wieje, zawsze możemy na nich liczyć. Dziękujemy też wszystkim za hojność okazywaną przez lata trwania naszej akcji. Zapewniamy, że każda ofiarowana złotówka była i będzie dobrze wykorzystana – przyznaje Marcin Lazar.

Dotychczas udało się zebrać kwotę ponad 374 tysięcy złotych i poddać kompleksowej renowacji dwadzieścia zabytkowych grobowców. Fundusze zebrane w ubiegłym roku pozwoliły na odnowienie grobu Daniela Kajdy i Mariana Adamczyka - ofiar tragicznej manifestacji robotniczej na Ksawerze z 1932 roku. Pracy, wymagającej czasu oraz dokładności, było - jak to zwykle bywa w takich przypadkach - bardzo dużo, ale efekt jest niesamowity.

- Te wszystkie obiekty mają od 100 do 200 lat, tak więc są nadgryzione zębem czasu. Największym problemem konserwatorskim jest zwietrzenie struktury kamienia, atak biologiczny, który się objawia wszystkimi zazielenieniami. Glony, mchy, porosty rozsadzają nam strukturę kamienia. Najbardziej kapitałochłonną czynnością, której z zewnątrz nie widać, jest wzmocnienie strukturalne kamienia – tłumaczy Sylwia Namyślak, konserwator zabytków z 30-letnim stażem.

- Kupujemy środek oparty na krzemianach. Są one nie do zastąpienia. Robimy wszystko na mokro, aż do nasycenia struktury kamienia, do momentu aż wszystko się skrapla. Zawijamy to folią na trzy tygodnie. Wtedy kamień konsoliduje się, żeluje się, wypełnia kapilary. Ma wtedy 90 procent swojej pierwotnej wytrzymałości. To oznacza, że bez względu na kolejne zabrudzenia, kolejny atak biologiczny będzie stał kolejne 50 lat – dodaje.

Kolejny etap to usunięcie wszystkich zazielenień, przebarwień. Cały nagrobek jest czyszczony, uzupełniane są ubytki. Robione są scalenia kolorystyczne. Tam, gdzie są ślady po glonach, osadzone głęboko, wykonywany jest barwny laserunek, czyli punktowanie tych miejsc.

- Otoczenie pomnika zostanie wykonane jeszcze w tym roku, ponieważ dopiero skończyliśmy prace. Wokół są inne pomniki, ziemia musi się ułożyć. Wszystko będzie wysypane żwirem, by ten pomnik został odpowiednio wyeksponowany. To wszystko jest możliwe dzięki hojności i zaangażowaniu wielu osób, które co roku przyłączają się do kwesty – tłumaczy Sylwia Namyślak.

W 2023 roku kwesta poświęcona będzie na rzecz renowacji nagrobka zmarłego w 1917 roku Mieciunia (pisownia oryginalna) Ciszka. Grób stoi przy głównej alei w górnej części cmentarza, u stóp kaplicy św. Tomasza. Pomnik zdobi rzeźba na postumencie w formie stylizowanego usypiska głazów wraz z dwiema płaskorzeźbami z motywem floralnym. Poniżej płyta z rymowaną inskrypcją: „Czy nie za wcześnie o Boże, śmierć nam to dziecię skosiła, zimna mogiłą szczęście nam skryła, smutki i żałość w sercu zostawiła”. Powyżej, na jednym z centralnych kamieni, ryta inskrypcja o pochowanej osobie i dacie jej przedwczesnej śmierci. Nagrobek wieńczy
częściowo zachowana postać aniołka. Pomnik ufundowany przez rodziców wyszedł z pracowni F. Fochtmana z Dąbrowy Górniczej.

- Lokalizacja grobu, jak i fakt, że należy do jednego z najstarszych rodów w Będzinie, sprawiają, że zdecydowaliśmy się na odnowienie tego właśnie obiektu. U góry nagrobka był aniołek, który zostanie odtworzony. Najbardziej zaawansowane prace będą związane właśnie z tą górną częścią nagrobka, a w sumie około 70 procent jest do odtworzenia – mówi Marcin Lazar.

Z pieniędzy zebranych w 2021 roku udało się odnowić grób Stasi i Janka – przedwcześnie zmarłych będzińskich harcerzy. To wykonany po 1925 roku nagrobek o cechach zabytkowych . Zachowały się medaliony z wizerunkami tych młodych ludzi, których pasją było wspomniane harcerstwo, dlatego nagrobek wystawiony staraniem rodziców zdobi krzyż z lilią i harcerskim pozdrowieniem Czuwaj! Dzięki pracom renowacyjnym upamiętniona została też postać harcmistrza, pedagoga i kierownika szkoły na Ksawerze – Franciszka Oruby.

Z kolei z funduszy zebranych podczas kwesty w 2019 roku udało się odnowić grób socjalistów rozstrzelanych w 1906 roku i pośmiertnie odznaczonych przez prezydenta Ignacego Mościckiego Krzyżami Niepodległości z Mieczami, a także sfinansować wtórne zabiegi konserwatorskie przy grobowcu Jakuba i Katarzyny Chorzelskich.