Częstochowa. Przystanek Historia - Centrum Edukacyjne IPN zostało otwarte w III alei NMP

Przystanek Historia będzie miejscem rozwijania zainteresowań dla pasjonatów historii, uczniów, studentów, naukowców czy świadków minionych wydarzeń. W jego pomieszczeniach będą odbywać się zajęcia edukacyjne, konferencje naukowe i popularnonaukowe, spotkania autorskie i tematyczne oraz wydarzenia rocznicowe. Ponadto będą tam prezentowane wystawy, najnowsze książki i gry wydawane przez IPN, a także organizowane pokazy filmów dokumentalnych oraz wiele innych inicjatyw popularyzujących historię Polski.

- Jest to miejsce przeznaczone nie tylko dla młodzieży, ale dla mieszkańców w każdym wieku. Mam nadzieję, że w niedalekiej przyszłości będą się tu odbywały zajęcia i wydarzenia dla osób w każdym wieku, które interesują się historią – mówi Adam Kurus, pracownik Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej IPN w Katowicach, który będzie się opiekował częstochowskim Przystankiem Historia.

W założeniu w placówce będą się odbywały prelekcje, wykłady, prezentacje filmów i książek, spotkania autorskie, warsztaty. Oczywiście wszystkie plany będą determinowane przez pandemię koronawirusa, która może ograniczać liczbę wydarzeń. IPN chce jednak, aby wiele z nich było transmitowanych online.

- Zebraliśmy już materiały, książki i gry, które są wydawane przez IPN. Mamy również zaplecze multimedialne, które pozwoli na prowadzenie zajęć edukacyjnych w nowoczesnej formie – dodaje Adam Kurus.

Już 11 marca Przystanek Historia przygotuje obchody 135. rocznicy urodzin marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza, którym będzie towarzyszył wykład prof. Wiesława Wysockiego. Przystanek odwiedzi również kilku autorów książek o marszałku. Przystanek już teraz otwarty jest dla zwiedzających, można otrzymać plakat m.in. z generałem Januszem Gąsiorowskim, patronem placówki, a także nabyć książki wydane przez IPN.

Patronem częstochowskiego Przystanku Historia IPN został gen. bryg. Janusz Gąsiorowski, postać wybitnie zasłużona dla państwa polskiego i jego niepodległości, m.in. jako działacz niepodległościowy, dowódca wojskowy, teoretyk wojskowości, bibliograf i historyk (szerszy biogram poniżej). Ciekawostkę może stanowić fakt, że w odległości około stu metrów od siedziby Przystanku Historia znajduje się budynek dawnego dowództwa częstochowskiej 7. Dywizji Piechoty, w którym w latach 1935–1939 gen. Gąsiorowski na co dzień przebywał i pracował jako dowódca dywizji.

- Generał brygady Janusz Gąsiorowski jest osobą wybitnie zasłużoną dla historii Polski i jej niepodległości. Całe swoje życie związał ze służbą Polsce. Był też dowódcą częstochowskiej 7. Dywizji Piechoty w latach 1935-1939. Był jej ostatnim dowódcą. To osoba zasłużona nie tylko dla Częstochowy, ale i dla Polski, a dotychczas nie był on nigdzie uhonorowany – tłumaczy Adam Kurus.

- Przystanek Historia to miejsce spotkań wielu pokoleń. Znajdują się one od Dyneburga i Żytomierza aż poc Chicago i Nowy Jork. Myślę, że będzie to ważny punkt opowieści o naszych dziejach na terenie Częstochowy, znajduje się u stóp Jasnej Góry, miejsca, w którym zawsze byliśmy wolni i gdzie padło tyle istotnych i ważnych słów dla nas Polaków. To przekaz uniwersalny, to jest ta siła, którą dawało nam to miejsce. Chcemy mówić o drodze do wolnej, niepodległej Polski – mówił dr. Jarosław Szarek, prezes Instytutu Pamięci Narodowej.

Odsłonięcie tablicy w IX LO im. C.K. Norwida w Częstochowie

Wcześniej w IX Liceum Ogólnokształcącym im. C. K. Norwida w Częstochowie odsłonięto tablicę upamiętniającą antykomunistyczną organizację „Wolną Młodzież”. Tablica została ufundowana przez Oddziałowe Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Katowicach.

Antykomunistyczna organizacja młodzieżowa „Wolna Młodzież” działała w Częstochowie w latach 1949-1953. Założyli ją uczniowie z ówczesnego Państwowego Liceum Pedagogicznego, które mieściło się w budynku obecnego IX Liceum Ogólnokształcącego im. C. K. Norwida przy ul. Jasnogórskiej. Organizacja nawiązywała przy tym do tradycji „Szarych Szeregów” i ruchu harcerskiego, z których wywodziła się część członków.

Za cel stawiano sobie wychowanie w duchu wierności niepodległej Polsce, uświadomieniu, że od 1944-1945 r. Rzeczpospolita jest zniewolona przez Związek Sowiecki, a komunistyczna władza wyniszcza inteligencję i patriotów, prowadząc politykę „wychowania” posłusznych sobie kadr. W dalszej perspektywie planowano podjęcie czynnej, zbrojnej walki z narzuconym ustrojem i jego przedstawicielami.

Poza szkoleniem ideologicznym grup młodzieży (zgrupowanych w sekcjach po ok. 5-6 osób, nieznających innych członków), szkoleniem w zakresie pomocy sanitarnej i tzw. małego sabotażu (np. organizowano akcje przecinania wojskowych i milicyjnych kabli telefonicznych), produkowano i rozpowszechniano antykomunistyczne ulotki, gromadzono niezbędne środki (broń i amunicję, opatrunkowe).

Sporządzano spisy i plany komisariatów i posterunków MO oraz siedzib UB. Do organizacji należała nie tylko młodzież ówczesnego Liceum Pedagogicznego w Częstochowie, ale również innych szkół, np. Technikum Handlowego, Liceum ss. Nazaretanek, Liceum im. R. Traugutta, Technikum Włókienniczego i Wyższej Szkoły Ekonomicznej. Niektóre z sekcji działały również w szkołach poza Częstochową (np. we Włoszczowej). Absolwenci średnich szkół częstochowskich, którzy zaczęli studia w Warszawie, założyli przy tym tutaj tzw. zgrupowanie mazowieckie „Wolnej Młodzieży”, skupiającej studentów.

W czerwcu-sierpniu 1953 r. w wyniku inwigilacji służb bezpieczeństwa PRL doszło do licznych aresztowań członków organizacji zarówno w Częstochowie, jak i w Warszawie. Niemal wszyscy zostali skazani na kilkumiesięczne lub wieloletnie więzienia (nawet 12 lat), co położyło się cieniem na całym ich życiu.