Dlaczego potrzebujemy ekonomii społecznej?

W centrum ekonomii społecznej stoi człowiek. Ta forma działania skupia się na wsparciu osób, które są w potrzebie, to znaczy m.in. wsparciu osób z niepełnosprawnościami, starszych czy bezrobotnych. Ważnym działaniem w tym kontekście jest reintegracja, czyli np. znalezienie zatrudnienia i ponowne włączenie do społeczeństwa. Dodatkowo ekonomia społeczna skupia się na dostarczaniu usług społecznych, np. w formie prowadzenia żłobka czy usług opiekuńczych dla seniorów. Warto zauważyć, że wykluczenie dotyka nie tylko konkretnych osób, ale ma wpływ również na ich rodziny. Rozwój ekonomii społecznej jest istotny, aby przeciwdziałać i odwracać negatywne efekty marginalizacji.

Organizację i funkcjonowanie podmiotów ekonomii społecznej reguluje ustawa o ekonomii społecznej, która weszła w życie 30 października 2022 roku. Określa ona zasady uzyskiwania i utraty statusu przedsiębiorstwa społecznego, nadzór nad tymi przedsiębiorstwami, środki wsparcia dla nich, a także mechanizmy wspierania rozwoju ekonomii społecznej przez organy administracji publicznej.

Ekonomia społeczna to przede wszystkim PES-y, czyli podmioty ekonomii społecznej. Zaliczają się do nich m.in. organizacje pozarządowe, spółdzielnie (socjalne, pracy, w tym spółdzielnie inwalidów i spółdzielnie niewidomych) oraz podmioty takie jak: spółki non profit, podmioty kościelne, stowarzyszenia JST, koła gospodyń wiejskich, jednostki reintegracji społeczno-zawodowej (np. Centra i Kluby Integracji Społecznej). Natomiast przedsiębiorstwo społeczne to status, a nie odrębna forma prawna. Mogą go uzyskać PES-y. Status przyznaje wojewoda, który w postępowaniu administracyjnym sprawdza, czy PES spełnia odpowiednie warunki.

Działalność przedsiębiorstw społecznych w pełni odzwierciedla cele ekonomii społecznej tj. reintegrację społeczną i zawodową osób zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz realizację usług społecznych. Po roku wdrażania ustawy status przedsiębiorstwa społecznego uzyskało ponad 800 podmiotów – mówi Anita Czerwińska, Pełnomocnik Rządu ds. Ekonomii Społecznej.

PES-y realizują ważne cele społeczne, a działalność ta podlega wsparciu przez władze publiczne. Jednym z kluczowych narzędzi, które wspiera ekonomię społeczną jest program „Odporność oraz rozwój ekonomii społecznej i przedsiębiorczości społecznej” w ramach Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO). Program ma na celu wzmocnienie sektora ekonomii społecznej poprzez przekazanie niemal 200 milionów złotych na jego rozwój. Program umożliwia m.in. wsparcie działalności gospodarczej podmiotów ekonomii społecznej, w tym przedsiębiorstw społecznych i realizację inicjatyw, niezbędnych do ich modernizacji, zwiększenia skali działalności, zmiany branży czy zwiększenia obrotów finansowych. To bardzo ważne, aby w okolicznościach zmieniającej się rzeczywistości społeczno-gospodarczej po pandemii, wzmacniać pozycję ekonomiczną i samodzielność rynkową podmiotów ekonomii społecznej. To także szansa na dostosowanie realizowanych działań do wyzwań, jakie stawia przed nami współczesność, związanych m.in. z zieloną i cyfrową transformacją. W 2023 r. podmioty ekonomii społecznej mogły aplikować o środki na modernizację i inwestycje w rozwój. Dofinansowanie otrzymało 1141 inicjatyw. Z nich warto brać przykład!

Spółdzielnia Socjalna „Kino Marzenie” posiadająca status przedsiębiorstwa społecznego. Spółdzielnia realizuje szereg przedsięwzięć społecznych, np. prowadzi Centrum i Klub Integracji Społecznej, Klub Seniora oraz realizuje zadania publiczne obejmujące organizację usług aktywizacji społecznej i zawodowej. Spółdzielnia spełnia swoje cele społeczne poprzez prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa i prowadzenie działalność w zakresie produkcji, usług i handlu. Spółdzielnia w ramach programu zaplanowała inwestycje wspierające rozwój działalności gospodarczej, m.in. zakup agregatu posadzkarskiego oraz automatycznej etykieciarki, które umożliwią rozszerzenie oferty spółdzielni o usługę automatycznego etykietowania oraz wykonywania wylewek betonowych. Dofinansowanie w kwocie 136 500 zł przyczyni się do osiągnięcia planowanych efektów przedsięwzięcia w postaci zwiększenia obrotów finansowych, rozszerzenia skali prowadzonej działalności, a także zwiększenia zatrudnienia, co wzmocni fundamenty funkcjonowania Spółdzielni. Pracownikami Spółdzielni są m.in. osoby z niepełnosprawnością.

Kolejnym przykładem PES-u jest Fundacja Wspierania Kultury, Sztuki i Edukacji „Integracja”, która posiada status przedsiębiorstwa społecznego. Fundacja posiada certyfikat Znaku Jakości Ekonomii Społecznej 2023. Przedmiotem działalności Fundacji jest prowadzenie Przedszkola „Przygoda” z oddziałami integracyjnymi w Goczałkowicach-Zdroju oraz Przedszkola Specjalnego „Elfik” w Pszczynie. W placówkach zatrudniane są osoby zagrożone wykluczeniem społecznym. Osoby te objęte są procesem reintegracji zawodowej poprzez uczestnictwo w organizowanych kursach i warsztatach, dzięki którym nabywają wiedzę i doświadczenie stając się w pełni wartościowymi pracownikami na rynku pracy. Dofinansowanie z programu, czyli 135 500 zł pozwoli na utworzenie ogrodu sensoryczno-dydaktycznego. Powstanie ogrodu przyczyni się do poszerzenia oferty działalności prowadzonej przez Fundację o zajęcia psychologiczno-terapeutyczne wykorzystujące innowacyjną formę terapii – hortiterapię (kontakt z roślinami, np. dzięki ogrodnictwu) połączoną z integracją sensoryczną. Zajęcia te będą przeznaczone dla dzieci z niepełnosprawnością, np. dzieci w spektrum autyzmu, dzieci niepełnosprawnych ruchowo i intelektualnie.

Trzecim dobrym przykładem jest Spółdzielnia Socjalna „Design Maker” posiadająca status przedsiębiorstwa społecznego. Spółdzielnia to nowoczesna firma odzieżowa, zajmująca się projektowaniem, wytwarzaniem produktów i usług oraz ich dystrybucją przy jednoczesnym zatrudnianiu osób z grupy zagrożonej wykluczeniem społecznym. Spółdzielnia swoimi działaniami przyczynia się do dbałości o środowisko (upcycling) i do budowania tej świadomości w społeczeństwie. Spółdzielnia odchodzi od konsumpcyjnego modelu życia skłaniając się do tworzenia niepowtarzalnych, niemasowych produktów, zgodnie z ideą slow. Produkty Spółdzielni to m.in. wysokiej jakości torby i odzież damska według własnych autorskich projektów. Spółdzielnia otrzymała 171 900 zł z Programu. Przedsięwzięcie ma na celu zakup specjalistycznego sprzętu szwalniczego pozwalającego na uruchomienie linii produkcyjnej nowych artykułów dla kobiet. Dofinansowanie z programu przyczyni się również do termomodernizacji budynku Spółdzielni.

Jak pokazują przykłady – ekonomia społeczna jest nam potrzebna, a wsparcie finansowe przekazywane przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej jest istotne dla wyrównywania szans i zaspokajania potrzeb lokalnych społeczności poprzez świadczenie niezbędnych usług społecznych. Dzięki niemu osoby potrzebujące mogą wrócić na rynek pracy, zyskać nowe umiejętności, nauczyć się żyć na nowo po trudnych przejściach, czy po prostu spędzić wartościowy czas z drugim człowiekiem.

Więcej informacji o ekonomii społecznej można znaleźć na stronie internetowej Departamentu Ekonomii Społecznej w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej oraz na fanpage’u DES.