Edukacja zawodowa młodzieży to dobra inwestycja w branżę węglową

Przedstawiciel rządu tłumaczy, że pieczołowite utrzymywanie nowoczesnego szkolnictwa branżowego (w tym na potrzeby przemysłu węglowego) wynika z polityki energetycznej państwa. Krajowy miks źródeł energii, zależny dziś w 70 proc. od węgla, będzie w przyszłości bazował na mocach jądrowych i OZE, lecz okres przejściowy – z węglowym gwarantem stabilności systemu - potrwa jeszcze wiele lat. Dlatego górnictwo jeszcze długo będzie potrzebować wykwalifikowanych kadr.

- Na początku transformacji w latach 90 dochodziło do praktycznej likwidacji szkolnictwa zawodowego. Młodzież bała się rozpoczynać naukę zawodu w klasach górniczych, a rezultat był opłakany, bo na dole w kopalniach tworzyła się ogromna tzw. luka pokoleniowa. My chcemy to zmienić, aby do takich sytuacji już nie dochodziło – mówi wiceminister Marek Wesoły. - Absolutnie konieczne jest kształcenie w dalszym ciągu kadr dla górnictwa i wprowadzanie skutecznych zachęt dla młodzieży chcącej pracować w kopalniach. Edukacja zawodowa jest rodzajem inwestycji w branżę węglową, która zapewnia Polsce suwerenność energetyczną - dodaje wiceminister Marek Wesoły.

- Wbrew utartym stereotypom górnictwo w XXI w. jest przemysłem zaawansowanym technologicznie, w ekstremalnych warunkach pod ziemią używa kosztownych i skomplikowanych maszyn i urządzeń, które wymagają specjalistycznej wiedzy i doświadczenia górników. Z uwagi na wielość i charakter zagrożeń naturalnych przy eksploatacji podziemnej bezpieczeństwo pracy w kopalni w bardzo dużym stopniu zależy też od etosu, dyscypliny, umiejętności zespołowego działania. Dlatego współczesnego górnika trzeba wyposażyć nie tylko w odpowiednie nawyki i doświadczenie, ale wiedzę i umiejętności, które daje szkoła z dobrym programem praktyk zawodowych – dodaje Tomasz Rogala, prezes Polskiej Grupy Górniczej S.A., zatrudniającej ponad 36 tys. pracowników.

Przedstawiciele wszystkich spółek węglowych są zgodni, że wykwalifikowani pracownicy to jedno z najpoważniejszych wyzwań, z którym w kolejnych latach będą musiały zmierzyć się kopalnie. W 2020 r. na problemy przemysłu i szkolnictwa zawodowego nałożyła się dodatkowo pandemia Covid. W efekcie nabór nowych uczniów do klas górniczych w wielu miejscowościach zahamowany został nawet na kilka lat.

Remedium na brak wykwalifikowanych kadr w kopalniach są programy stypendialne spółek węglowych, które działają od wielu lat, lecz aby były skuteczne, każda kolejna ich edycja musi zostać umiejętnie dostosowana do potrzeb branży i sytuacji na lokalnym rynku pracy. Na przykład we wrześniu tego roku udało się po trzech latach przerwy otworzyć nowe klasy górnicze w technikum w Rybniku i w szkole branżowej w Radlinie.

W ramach programu „Dobry Start z PGG” Polska Grupa Górnicza S.A. współpracuje z 12 szkołami w oparciu o porozumienia zawarte od 2018 r. z miastami Rybnik, Mysłowice, Ruda Śląska, Katowice, Chorzów oraz Powiatem Bieruńsko-Lędzińskim, Mikołowskim i Wodzisławskim. Od czerwca tego roku do grona współpracujących z PGG S.A. samorządów dołączyły Gliwice. W systemie dziennym technika kształcą w takich zawodach, jak np. technik: górnictwa podziemnego, elektryk, mechanik, elektronik, automatyk, mechatronik, a szkoły branżowe (zawodowe): górnik eksploatacji podziemnej, ślusarz, elektryk, mechanik– monter maszyn. Absolwenci otrzymują gwarancję zatrudnienia w zakładach spółki. W roku szkolnym 2023/2024 stypendia przewidziano dla 410 uczniów – podopiecznych PGG S.A. (aby ułatwić uczniom proces zawierania umów stypendialnych, w czym wcześniej pośredniczyła administracja szkół, w tym roku spółka wprowadziła udogodnienie w postaci elektronicznej rejestracji na firmowym portalu internetowym).

Premiowani są młodzi ludzie wybierający profile górnicze: technik górnictwa podziemnego i górnik eksploatacji podziemnej – mogą liczyć na podwyższone stypendium w wysokości 400 zł miesięcznie (w innych przypadkach 300 zł). Przewidziano też nagrodę roczną dla najlepszych uczniów, którzy uzyskają na świadectwie średnią z ocen co najmniej 4,0, minimum dobrą ocenę z zachowania oraz wykażą się stuprocentową obecnością na lekcjach i zajęciach praktycznych (dopuszcza się nieobecności usprawiedliwione np. chorobą). Nagroda roczna wynosi 1500 zł w klasach o profilu górniczym (a 1200 zł w pozostałych). Absolwenci szkół, którzy uzyskali przynajmniej jedną kwalifikację w zawodzie i podejmą pracę w jednej z kopalń PGG S.A. zainkasują bonus w wysokości 5000 zł – jednorazową nagrodę po zakończeniu szkoły. Warunkiem przyznania stypendium jest zawarcie umowy, w której uczeń zobowiązuje się do przepracowania w wyznaczonym oddziale spółki trzech lat po ukończeniu nauki.

Jeśli absolwent technikum chciałby pójść na studia dzienne na kierunkach przydatnych w górnictwie, a absolwent zawodówki wolałby kontynuować naukę w szkole branżowej II stopnia, spółka odroczy przyjęcie do pracy i młody człowiek nie utraci gwarancji zatrudnienia. Współpraca PGG S.A. m.in. z Głównym Instytutem Górnictwa, Politechniką Śląską, Akademią Górniczo-Hutniczą w Krakowie, Uniwersytetem Ekonomicznym w Katowicach pomaga wypełniać lukę kadrową inżynierów. Jednak możliwości podnoszenia kwalifikacji i rozszerzania kompetencji jest dużo więcej – stypendyści zatrudnieni w PGG S.A. mają dostęp do szerokiej oferty kursów, szkoleń, seminariów realizowanych w programie Akademia PGG przy współpracy ze spółką Synercom. Najambitniejsi mogą skorzystać z programu studiów doktoranckich we współpracy np. z GIG.

- Proponowane programy stypendialne i porozumienia zawierane z samorządami są elementem procesu uzupełniania zatrudnienia w spółce, koniecznego z powodu naturalnej rotacji, odejść pracowników na emerytury. Cały program stypendialny, jego kolejne edycje oraz inne działania w obszarze edukacyjnym możemy określić mianem inwestycji w górnicze kadry. Stawiamy na ich ciągły rozwój, a gwarancja pracy w momencie startu zawodowego, to jeden z głównych motywatorów – mówi Tomasz Rogala, prezes PGG S.A.

Własne programy stypendialny i współpracy z uczelniami wyższymi prowadzi już od 2004 r. również Jastrzębska Spółka Węglowa S.A. W ciągu dekady zawarła porozumienia o kształceniu w zawodach górniczych z samorządami, na których terenie trwa eksploatacja górnicza kopalń JSW S.A. Kierując się analizą potrzeb spółka tworzyła klasy o specjalnościach górniczej, elektrycznej, mechanicznej, organizuje także – podobnie jak PGG S.A. - zajęcia praktyczne i praktyki zawodowe z możliwością korzystania ze sztolni ćwiczebnych.

Absolwentom z najlepszymi wynikami w nauce z klas objętych porozumieniami gwarantuje się zatrudnienie w grupie kapitałowej JSW. W 2014 r. powołano też spółkę zależną JSW Szkolenie i Górnictwo (SiG), której pracownicy wykonują konkretne roboty górnicze w ramach usług dla JSW (aktualnie baza podań o pracę w SiG liczy już 30 tys. osób).

W programie JSW S.A. uczeń pobiera przez 10 miesięcy w roku kilkusetzłotowe stypendium, a na koniec roku szkolnego trzej uczniowie każdej ze szkół, którzy osiągnęli najwyższą średnią ocen, nagradzani są premią pieniężną za wyniki w nauce. Obecnie JSW S.A. ma około 900 aktywnych umów stypendialnych w 8 szkołach na terenie Jastrzębia-Zdroju, Pawłowic, Ornontowic, Czerwionki-Leszczyn, Knurowa oraz Rybnika, a średni roczny budżet stypendiów wynosi około 2 mln zł.

Jastrzębska spółka współpracuje także z Uniwersytetem Ekonomicznym w Katowicach, Akademią Górniczo-Hutniczą im. Stanisława Staszica w Krakowie oraz z Politechniką Śląską.

Nowością, z której od tego roku szkolnego skorzystają uczniowie - podopieczni obu śląskich spółek węglowych, będzie nowoczesne Branżowe Centrum Umiejętności Górniczych. Na jego utworzenie do 2026 r. Rybnik pozyskał 11 mln zł z programu Ministerstwa Edukacji i Nauki, którego celem jest reforma szkolnictwa zawodowego i podniesienie go na wyższy poziom. Branżowe Centra Umiejętności mają stworzyć nową jakość w systemie kształcenia branżowego i technicznego, będą ośrodkami wszechstronnego kształcenia (i egzaminowania) łącząc potencjał przedsiębiorstw, szkół i uczelni wyższych. Zaplanowano organizację 120 takich centrów w kraju przeznaczając na ten cel 1,4 mld zł. Rybnickie górnicze centrum jest jednym z 14 pierwszych w Polsce.

Skorzystają z niego uczniowie, studenci, nauczyciele, wykładowcy i pracownicy związani z branżą węglową.