Europejski Kongres Gospodarczy w Katowicach: Zielone miasta to nasza przyszłość, jednak nie tylko o przyrodę tu chodzi

- Zielone miasto, to minimalizowanie wpływu miast na klimat i jego ocieplenie. W jaki sposób? Jeśli spojrzymy na emisje miast to zauważymy, że jej większość generują budynki w przestrzeni miejskiej, więc trzeba zadbać o to, by te budynki zużywały mniej energii i by ich emisja do środowiska także była niska – mówi Justyna Glusman, dyrektor zarządzająca Fali Renowacji, międzysektorowej grupy ekspertów zajmujących się zagadnieniami związanymi z efektywnością energetyczną budynków. – Musimy postawić na energooszczędne, ocieplone budynki i na zieleń – dodaje.

Henryk Borczyk, wiceprzewodniczący zarządu Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii uważa, że można mówić o zielonych miastach wtedy, gdy w symbiozie funkcjonują w nich planowanie przestrzenne, transport i komunikacja, inwestycje i usługi.

– To organizm naczyń połączonych – twierdzi.

Na temat zielonych miast sporo do powiedzenia ma Janusz Kubicki, prezydent Zielonej Góry. Jego zdaniem, takie miasto powinno być przede wszystkim przyjazne dla życia ludzi. Tymczasem wszędzie, praktycznie w każdym mieście czy gminie króluje betonoza.

- Każdy ma jakiś wybetonowany kawałek placu przed domem, ja też. Ale na szczęście ludzie zaczęli w końcu zwracać uwagę na jakość życia. Jeszcze kilkanaście lat temu nikt z nas nie myślał o tym, że w miastach potrzebne są kolejne parki. Byliśmy pochłonięci zupełnie innymi sprawami. Zajmowaliśmy się czymś innym. Teraz zaczęliśmy zwracać na to uwagę, że zieleń jest ważna w przestrzeni miejskiej. Obecnie, przynajmniej w naszym mieście, tereny leśne są zarządzane przez Lasy Państwowe to generuje wiele problemów. Ja uważam, że na terenach miejskich lasy powinny zostać skomunalizowane. Trudno jest czasem porozumieć się z Lasami Państwowymi, które prowadzą swoją gospodarkę leśną i niekoniecznie musi być ona zbieżna z planami miasta – mówi prezydent Zielonej Góry.

Jak twierdzi jego miasto rywalizuje z Katowicami o miano najbardziej zielonego miasta w Polsce. A to oznacza oczywiście zeroemisyjne autobusy czy skuteczną walkę ze smogiem.

- Często nasze spore zamiary blokują pieniądze. Założyliśmy sobie jednak, że nasza komunikacja za kilka lat będzie zeroemisyjna, jednak już na etapie prac w samorządzie nad tym padło pytanie, czy to nie jest zbyt wielkie ryzyko, bo co będzie, jeśli nagle w mieście zabraknie prądu? Uważam, że trzeba podjąć to ryzyko – konkluduje Janusz Kubicki.

Wiceprezydent Katowic, Mariusz Skiba, twierdzi, że Katowice bardzo dobrze sobie radzą z pozyskiwaniem pieniędzy na wszelkiego rodzaju zielone inwestycje. Potwierdza to między innymi Vasco Amaral Cunha z Europejskiego Banku Inwestycyjnego, obecny podczas dyskusji o zielonych miastach. Vasco Amaral Cunha specjalizuje się w EBI w pożyczkach komunalnych, w finansowaniu niedrogich mieszkań i ciepłownictwa.

- Inwestujemy w czyste powietrze, w latach 2015 -21 wymieniliśmy w mieście ponad sześć tysięcy przestarzałych węglowych kotłów na nowe, ekologiczne. W mieście działa 128 czujników mierzących jakość powierza w każdej z dzielnic. Praktycznie każdy z mieszkańców może sprawdzić stan powietrza w swojej najbliższej okolicy. To również wpływa na komfort życia mieszkańców – twierdzi Skiba.

Podkreśla też inwestycje, których projekty wychodzą od mieszkańców. Często to są właśnie „zielone” inwestycje.
Zielone miasto to też zielona energia, z której mogą korzystać mieszkańcy. Trzeba jednak nauczyć ludzi efektywnego korzystania z tej energii.

- A to oznacza, że musimy się pozbyć naszych przyzwyczajeń z tym związanych. Należy bowiem zakończyć wyścig między popytem i podażą na energię. W Poznaniu prawie 48 procent energii zużywa mieszkalnictwo. Dlatego, by to zużycie obniżyć, należy zadbać o to, by nasze domy były energooszczędne. Zmienić system zaopatrywania w ciepło, racjonalnie gospodarować ciepłem. Dosięga nas kryzys klimatyczny i energetyka musi się do tego dostosować. Musimy się nauczyć odzyskiwać ciepło z naszych budynków, stosować innowacyjne rozwiązania i edukować społeczeństwo, które musi się nauczyć korzystać z energii oszczędniej niż dotąd – przekonuje Jan Pic, wiceprezes Veolia Energia Poznań S.A.

Dążenie do niskoemisyjności czy bycia zielonym miastem, gminą, często rozbija się o jednak prawne rozwiązania nie do przejścia dla samorządów, związków gmin, metropolii. Tak jest w Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. Henryk Borczyk mówił, że GZM bierze udział w projekcie związanym z wymianą kotłów w gminach i miastach metropolii. Jednak problemem są ograniczenia zawarte w aktach prawnych czy regulaminach programów rządowych wspierających wymianę kotłów.

- Na przykład jest zapis, że w programie musi się znaleźć miasto czy gmina, w której w programie weźmie udział co najmniej 20 budynków. A co, jeśli w niewielkiej gminie deklaruje się ich tylko 16? Poziom tych inwestycji także nie jest duży, wynosi bodajże 53 tysiące złotych. Co w dzisiejszych czasach można zrobić w domu jednorodzinnym za te pieniądze? – pyta przedstawiciel Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii.

Justyna Glusman uważa, że transformacja energetyczna nie następuje tak szybko, jak byśmy tego oczekiwali. Powodem są właśnie pieniądze. Ich brak.

- Dlatego nie możemy się jedynie skupiać na pieniądzach samorządów czy sektora publicznego, trzeba sięgnąć także po kapitał prywatny. Mogę powiedzieć o tym na przykładzie Warszawy. Policzyliśmy kiedyś, że na wyremontowanie wszystkich budynków w mieście tak, by stały się efektywne energetycznie potrzeba by wydać około 20 miliardów złotych. Skąd wziąć takie pieniądze w budżecie miasta? Poza tym zawsze byłby dylemat, czy przeznaczyć te pieniądze na remont budynków, czy może lepiej wybudować za nie kolejną linię metra? Obecnie funkcjonujące programy rządowe powinniśmy też nieco przekalibrować. Ważne jest bowiem, by najpierw obniżyć zużycie energii w budynku, a dopiero potem wymienić źródło ogrzewania, tak, by nie było ono przewymiarowane. Polska ma bardzo niską efektywność energetyczną. Jest trzy i pół raza niższa od średniej krajów w Unii Europejskiej - dodaje.

Do tego, by funkcjonować w zielonych miastach, muszą się także przystosować firmy. Jedną z nich, która funkcjonuje w wielu miastach poprzez usługi e-commerce, jest firma Amazon. Jak deklaruje Anna Papka, która koordynuje w tej firmie politykę do spraw zrównoważonego rozwoju, w Europie Środkowo-Wschodniej to już się dzieje.

- My nie boimy się stref zielonego transportu w miastach. Inwestujemy w niskoemisyjny transport. W ubiegłym roku nasza firma dostarczyła milion paczek korzystając z zeroemisyjnego transportu – chwali się Anna Papka.

Zielone miasta to miasta przyjazne do życia dla mieszkańców, ale to też miasta, które nie generują dodatkowych kosztów dla samorządów. Tymczasem polskie miasta mają tendencję do „rozlewania się” na przedmieścia, bo każdy chciałby mieć tam domek z ogródkiem i tylko dojeżdżać do pracy do centrum. Tymczasem takie „rozlane miasta” są droższe. Choćby przez koszty transportu mieszkańców, którzy muszą jakoś do centrum dojechać.

- Miasto powinno zachęcać do mieszkania wewnątrz aglomeracji, dlatego miasto musi być czyste, zielone, zapewniać ludziom dostęp do odpowiednich usług. Tymczasem obserwujemy stały konflikt mieszkańcy kontra deweloperzy. W Warszawie zostało po wojnie sporo takich nieodbudowanych miejsc. Pokryła je zieleń. Jednak stanowią one swojego rodzaju dziurę w tkance miejskiej. Z szerszego punktu widzenia lepsze byłoby zabudowanie tych „dziur”. Miasto powinno się kierować interesem wspólnotowym, a nie indywidualnym poszczególnych grup mieszkańców. Tymczasem każde działanie typu zwężenie ulic, czy zamknięcie ruchu na jakiejś ulicy na rzecz ruchu pieszych, generuje protesty mieszkańców – podkreśla Justyna Glusman.

Jakie więc powinno być to zielone miasto? Jak twierdzi wiceprezes Pic, ważne, by ludzie korzystali z zielonej, przyjaznej energii, by ta energia nie była marnowana. Dlatego tak ważne jest inwestowanie w fotowoltaikę, wiatr. Poznańska Veolia Energia chce inwestować też w bloki energetyczne gazowe, rezygnując z bloków węglowych. Są bardziej ekologiczne, bo można je włączać i wyłączać w dowolnym momencie, kiedy istnieje zapotrzebowanie.
W Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii ta „zieloność” to na przykład inwestycja w transport kolejowy. Ostatnio aż sześć projektów GZM, związanych z budową kolejowego, transportowego kręgosłupa regionu uzyskało dofinansowanie z programu Kolej Plus. Ale zielone miasta to też np. łąki kwietne w centrach dużych ośrodków miejskich. Taki program także realizowano w ubiegłym roku w Metropolii. To świetny sposób na oszczędne gospodarowanie deszczówką.