Lasy Państwowe: 100 lat w ochronie polskiej przyrody

- Rocznica stała się doskonałą okazją do opracowania i przywrócenia leśnikom munduru nawiązującego do przedwojennych wzorców, Dyrektor Generalny Lasów Państwowych zatwierdził Ceremoniał Leśny i nowy wzór najwyższego odznaczenia leśnego – Kordelasa Leśnika Polskiego – wylicza Damian Sieber, dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Katowicach.

24 lipca w warszawskim kinie Luna odbyła się premiera filmu o Adamie Lorecie, pierwszym dyrektorze Lasów Państwowych.

- Adam Loret, to postać niezwykle bliska leśnikom, choć szerzej nieznana Polakom. Pierwszy dyrektor naczelny Lasów Państwowych stworzył i uporządkował strukturę administracyjną tej instytucji oraz przeprowadził pierwszą inwentaryzację zasobów leśnych. Do dzisiaj nie znamy miejsca jego pochówku. Nie wiemy, jak długo będziemy musieli czekać na tę informację. To wielki patriota, wielki leśnik i wielki człowiek – mówił podczas uroczystej premiery dyrektor Lasów Państwowych Józef Kubica.
II Rzeczpospolita

Tuż po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. podejmowano pierwsze decyzje ukierunkowane na tworzenie administracji leśnej. W 1920 r. utworzono cztery zarządy okręgowe lasów państwowych (w Warszawie, Radomiu, Siedlcach i Lwowie), nadzorowane przez Ministerstwo Rolnictwa i Dóbr Państwowych.

W 1924 r. powstało przedsiębiorstwo Polskie Lasy Państwowe, któremu prezydent Polski Stanisław Wojciechowski powierzył gospodarowanie polskimi lasami. Stało się to za sprawą podpisanych przez prezydenta rozporządzeń:

•z 28 czerwca – o statucie polskich lasów państwowych,
•z 30 grudnia – o organizacji i administracji lasów państwowych.

Prawny i gospodarczy model polskiego leśnictwa ukształtował się w ciągu kilku następnych lat. W latach 30. XX w. pierwszy dyrektor Lasów Państwowych Adam Loret nakreślił wizję funkcjonowania organizacji. Według niej las pełni wiele różnorodnych funkcji, a produkcja drewna jest tylko jedną z nich.

W 1934 r. z inicjatywy Loreta przeprowadzono modernizację Lasów Państwowych. Zmniejszono liczbę dyrekcji LP do dziewięciu. Liczba nadleśnictw wynosiła 434. Lasy państwowe zajmowały wówczas powierzchnię ponad 3,3 mln ha.

Po wybuchu wojny i zajęciu Polski okupanci natychmiast wprowadzili swoją administrację leśną. Prowadzona na terenach zajętych przez hitlerowskie Niemcy i Związek Radziecki gospodarka miała charakter rabunkowy. Jednocześnie przez całą wojnę leśnicy wspierali oddziały partyzanckie, znajdujące schronienie w lasach. Bywało, że ginęły przez to całe leśne rodziny. Wydarzenia tamtego okresu upamiętniają liczne mogiły, rozsiane w lasach całego kraju. Leśnicy otaczają je opieką, aby przetrwała pamięć zmagań o wolną Polskę.

W książce ks. Zdzisława Peszkowskiego i Stanisława Zdrojewskiego „Leśnicy w grobach Katynia” pojawia się lista 724 leśników którzy zginęli w Katyniu, Miednoje i Charkowie według. Inni badacze tematu po weryfikacji redukują tę liczbę wskazując, że nie wszyscy wymienieni wykonywali zawód leśnika. Ilu leśników zginęło w Kuropatach pod Mińskiem wciąż nie wiemy, bo nie ujawniono tzw. listy białoruskiej z tysiącami polskich ofiar spoczywających tam w dołach śmierci. Szacuje się, że łącznie na wszystkich frontach II wojny światowej walczyło ok. 11 tys. leśników.

Po wojnie państwo przejmowało na własność lasy, a także tartaki, zakłady przerobu drewna i innych produktów leśnych. Powierzchnia lasów państwowych zwiększyła się wtedy do ponad 6 mln ha. Według stanu na 1 stycznia 1948 r. w 16 dyrekcjach Lasów Państwowych było 917 nadleśnictw, w tym trzy parki narodowe.

Dalsze lata przynosiły kolejne modyfikacje systemu zarządzania lasami państwowymi. W latach 50. w miejsce 16 dyrekcji powstały dwa szczeble zarządzania: zarządy okręgowe – OZPL (17) i rejonowe (137).

Lata PRL-u to czas narzucanych odgórnie norm i wielkości pozyskiwanego surowca, co często kłóciło się z zasadami racjonalnej gospodarki leśnej. A jednak mimo tych trudności leśnikom zawsze udawało się na pierwszym miejscu stawiać dobro lasów.

Z inicjatywy leśników utworzono m.in. Leśny Pas Ochronny Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Prace rozpoczęto w 1969 r. a ostatnie drzewa posadzono zamykając projekt w 1980 r. Przebiega on od górnej części powiatu gliwickiego, wzdłuż powiatu tarnogórskiego i nad powiatem będzińskim. W okolicach Zawiercia zwęża się i zakręca na południe wzdłuż Jaworzna i dalej do okolic Oświęcimia gdzie zakręca na zachód wzdłuż powiatu bieruńsko-lędzińskiego i pod Tychami. Obejmuje część powiatu mikołowskiego do miasta Czerwionka-Leszczyny. W tych okolicach zakręca na północ docierając do powiatu gliwickiego.

Kolejny przełom czekał Lasy Państwowe w latach 90. XX w. Zarządzanie lasami ujęto w ustawie o lasach. Jej uchwalenie w 1991 r. przesunęło akcenty działalności Lasów Państwowych. Podkreślono konieczność trwałego zachowania lasu i ciągłości jego wielofunkcyjnego użytkowania przez obecne i przyszłe pokolenia. Wejście w życie tej ustawy spowodowało przemianowanie Naczelnego Zarządu LP w Dyrekcję Generalną LP, a OZLP w regionalne dyrekcje LP. Określono na nowo kompetencje poszczególnych jednostek organizacyjnych. W 1994 r. nadano Lasom Państwowym nowy statut. Ustawa wprowadziła pojęcie Służby Leśnej.

Trudno porównywać obecną lesistość Polski do danych przedwojennych z racji zmiany granic. Pozostaje nam porównanie stanu obecnego do danych z 1945 r.

- Leśnicy po zakończeniu II wojny światowej oszacowali, że lesistość Polski w nowych granicach wynosi 20,8 proc. Dzisiaj to 29,6 proc, a w województwie śląskim 31,9 proc. To oznacza, że zwiększyliśmy powierzchnie lasów o niemal połowę. Lasy są dostępne dla każdego, można w nich odpoczywać, uprawiać sport, zbierać runo leśne. To prawdziwa miara sukcesu naszej pracy prowadzonej od 100. lat – podsumowuje Damian Sieber, dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Katowicach.