Ratunku, zaraz zemdleję! Rady dla tych, którym doskwiera upał

Co robić, kiedy upał zwala z nóg? Albo ktoś obok słabnie z powodu upału?
Przede wszystkim nie można się bardzo gwałtownie schładzać. Absolutnie zakazane są skoki do zimnej wody czy też polewanie zimną wodą osoby, która zasłabła w wyniku upału. Tak gwałtowna różnica temperatur może bowiem doprowadzić do tzw. szoku termicznego - pojawiają się zaburzenia oddychania i krążenia krwi, może dojść nawet do zatrzymania oddechu. Jeśli osoba z objawami wyczerpania cieplnego wystarczająco szybko zostanie przeniesiona w chłodniejsze miejsce i napije się wody, powinna poczuć się lepiej.

A ten czarny scenariusz?
Jeżeli nie podejmiemy żadnych środków zaradczych, wyczerpanie cieplne może przekształcić się w udar cieplny, do którego dochodzi, kiedy ciało nie jest w stanie kontrolować swojej temperatury wewnętrznej: mechanizmy potliwości zawodzą, a ciało nie potrafi się schłodzić. W przypadku stwierdzenia - u osoby narażonej na działanie gorąca! - temperatury ciała powyżej 40 stopni, trzeba natychmiast wezwać fachową pomoc. A w międzyczasie przenieść chorego w chłodne miejsce i zdjąć z niego nadmiar odzieży. Trzeba też zacząć intensywne chłodzenie - skrapiać taką osobę obficie letnią wodą (ułatwia parowanie, gdyż nie obkurcza naczyń skóry) i wachlować, aby zwiększyć ruch powietrza; można np. chorego obłożyć wilgotnym prześcieradłem i włączyć wentylator. Pamiętajmy, że do czasu przyjazdu karetki taki chory wymaga ciągłego nadzoru, gdyż w każdej chwili może stracić przytomność. Niepokojącym objawem są również wymioty. One też wymagają konsultacji z lekarzem, nawet kiedy temperatura ciała nie jest alarmująca.

Kto powinien szczególnie bać się upałów?
Szczególnie narażone na przegrzanie są osoby z niedostateczną sprawnością układów biorących udział w regulacji termicznej. Są to przede wszystkim osoby starsze, niemowlęta i dzieci poniżej 2. roku życia, u których mechanizmy termoregulacji nie są jeszcze w pełni wykształcone. Na upały powinny też uważać osoby z przewlekłymi chorobami układu sercowo-naczyniowego i cukrzycą. A także osoby niedożywione, po urazach ośrodkowego układu nerwowego.
Jaką ma pani dla nich receptę?
W upalne dni należy zwracać szczególną uwagę na odpowiednie nawodnienie organizmu. Niedostateczna podaż płynów może szybko skończyć się odwodnieniem, które dodatkowo obciąży układ krążenia. O przyjmowaniu napojów należy przede wszystkim przypominać starszym ludziom, którzy zwykle nie odczuwają dużego pragnienia, a skutki odwodnienia mogą być u nich bardzo ciężkie. Przyjmuje się, że osoba dorosła na każdy 1 kg masy ciała potrzebuje ok. 30 cm3 wody na dobę. Kobieta ważąca 60 kg powinna więc wypić około 1800 ml płynów w ciągu doby, a mężczyzna z masą ciała 80 kg ponad 2 l. W czasie upałów ilości dostarczanych płynów powinny być zwiększone. Ważne jest, aby pić płyny o temperaturze pokojowej, unikać alkoholu oraz ograniczyć kawę i gorącą herbatę. I nie zwlekać do czasu, aż poczujemy pragnienie. Dowodem na dobrze nawodniony organizm jest oddawanie dużej ilości moczu koloru jasnosłomkowego. Latem warto częściej kontrolować ciśnienie tętnicze. Niestety, badania dowodzą, że nie robi tego regularnie, choć ma takie zalecenie od lekarza, ponad 65% kobiet i 76% mężczyzn. Starajmy się też unikać słońca i zatłoczonych, dusznych miejsc. Osoby z chorobami układu krążenia, w podeszłym wieku oraz bardzo młode w upalne dni powinny unikać wychodzenia z domu w godzinach największego nasłonecznienia, a jeżeli muszą - pamiętać o lekkich i przewiewnych ubraniach oraz koniecznie o nakryciu głowy.

Czy to prawda, że alergiczną reakcję na słońce mogą wywołać niektóre zioła?
Nie tylko zioła, ale również niektóre warzywa i lekarstwa. Zioła fotouczulające, czyli takie, po których powinno się unikać ekspozycji na promienie słoneczne, to nagietek - powoduje reakcje alergiczne w postaci czerwonych przebarwień, dziurawiec - może powodować wypryski i trwałe przebarwienia, arcydzięgiel - może powodować brązowe przebarwienia i bergamotka. Fotodermatozy mogą wywoływać również takie warzywa, jak: koper, seler, karczoch, cykoria.

A leki? Na jakie trzeba uważać?
Reakcje alergiczne na słońce mogą powodować sulfonamidy, niesteroidowe leki przeciwzapalne, niektóre antybiotyki, amiodaron, leki przeciwdepresyjne, leki hormonalne i tzw. fibraty, czyli leki obniżające stężenie cholesterolu we krwi.
Osoby, które zażywają tego typu leki, mają unikać słońca w ogóle?
Należy zrezygnować z plażowania i chronić skórę przed słońcem. Osoby zażywające leki powinny dokładnie przeczytać informacje w ulotce, czy nie zawierają substancji wchodzących w reakcję z promieniami słonecznymi.

Rozmawiała: Agata Markowicz

dr n. med. Krystyna Bochenek-Klimczyk o wpływie upałów na organizm

Upały obciążają serce.
Z każdym dodatkowym stopniem Celsjusza podstawowej temperatury ciała, serce przeciętnej osoby zaczyna bić o 10 uderzeń na minutę szybciej. Wysoka temperatura obciąża układ krążenia, nawet jeżeli nie wykonujemy ćwiczeń fizycznych.

Upały mogą powodować spadek ciśnienia tętniczego.
Podczas upałów priorytetem ludzkiego organizmu jest utrzymanie właściwej temperatury ciała i ochrona przed przegrzaniem. Podwyższona temperatura powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych, a w konsekwencji spadek ciśnienia tętniczego. W odpowiedzi serce zaczyna szybciej bić (w celu utrzymania ciśnienia na właściwym poziomie) i tym samym wykonuje większą pracę. U osób zdrowych mechanizmy regulacji ciśnienia tętniczego stanowią fizjologiczną odpowiedź na podwyższoną temperaturę otoczenia, ale u osób z miażdżycą i chorobami układu krążenia większe obciążenie serca może prowadzić do zaburzeń w jego ukrwieniu i pojawieniu się dolegliwości bólowych. Zbyt gwałtowny spadek ciśnienia tętniczego u osób przyzwyczajonych do jego podwyższonych wartości upośledza przepływ krwi przez ważne narządy i może prowadzić np. do udaru mózgu.
Upały powodują odwodnienie organizmu.
W ciągu doby organizm traci ok. 2,5 litra wody. Najważniejszym regulatorem gospodarki wodnej są nerki, które nieustannie filtrują krew i produkują ok. 1,5 litra moczu na dobę. Woda ucieka z organizmu także innymi drogami: z potem - 500 ml, z dróg oddechowych - 400 ml, z kałem - ok. 100 ml.

Pamiętajmy, że wraz z wysoką temperaturą zaczynami intensywnie się pocić i tracimy wodę oraz sole mineralne. W trakcie upalnego dnia możemy stracić tylko przez skórę i drogi oddechowe nawet 1,5 l płynów. U zdrowego człowieka niedobór wody objawia się pragnieniem, które odczuwamy już przy utracie 1-2% wody. Utrata ok. 2% masy ciała z powodu odwodnienia negatywnie wpływa na nasz organizm - zmniejsza się objętość krwi krążącej i zmniejsza się ilość oddawanego moczu. Wydolność organizmu przy takiej utracie spada o około 10%. Przy bardziej nasilonym odwodnieniu zaczynamy odczuwać osłabienie, bóle i zawroty głowy, pogorszenie koncentracji i zaburzenia pamięci, a zdolność do wykonywania wysiłku spada o 20-30%. Może wystąpić zasłabnięcie jako efekt zaburzonego krążenia mózgowego. Strata ok. 20% prowadzi do śmierci.
Upały zwiększają ryzyko zakrzepów i zatorów.

Wraz z utratą płynów krew staje się bardziej lepka (inaczej mówiąc gęsta) i wzrasta ryzyko powstania zakrzepów.

Upały prowadzą do utraty elektrolitów: sodu, potasu, chloru, magnezu czy wapnia.
Wraz z 1 litrem potu możemy stracić około 2,9 g chlorku sodu. Utrata elektrolitów przyczynia się do powstawania skurczów mięśni, zaburza przewodnictwo nerwowe i upośledza powstawanie płynów ustrojowych. Znaczne obniżenie stężenia sodu w osoczu krwi prowadzi do obrzęku komórek.

Upały są niebezpieczne dla osób chorujących na cukrzycę i niewydolność nerek.
Diabetycy znacznie częściej umierają w okresach upałów - ich włókna nerwowe mogą nie wysyłać do naczyń krwionośnych sygnału nakazującego im, aby się rozszerzyły. W ten sposób może zmniejszyć się ilości krwi docierającej do powierzchni skóry w celu obniżenia temperatury. Według niektórych badań, diabetycy charakteryzują się także mniejszą potliwością. Chorzy z problemami nerkowymi powinni szczególnie wystrzegać się odwodnienia, które negatywnie wpływa na ich uszkodzone nerki.

*Wybierz się na wycieczkę do nowego Muzeum Śląskiego ZOBACZ ZDJĘCIA i WIDEO]
*Dopalacz Mocarz zabija kolejne ofiary. Jest najsilniejszy i najgroźniejszy
*Przepis na leczo SPRAWDZONY I NAJSZYBSZY
*Śląska STREFA AGRO - nie tylko dla rolników. ZOBACZ KONIECZNIE
*Śląska STREFA BIZNESU - wszystko o pieniądzach. ZOBACZ KONIECZNIE
*Śląsk Plus. Górny Śląsk jest piękny ZDJĘCIA INTERAKTYWNE