Stereotypy dotyczące zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży

Jednym z często pojawiających się przekonań jest to, iż dzieci nie chorują psychicznie. Nie jest to prawdą. W 2020 r. liczba hospitalizacji z powodu zaburzeń psychicznych osób w wieku 0-19 lat wyniosła 6511. Z powodu zaburzeń afektywnych (nastroju) hospitalizowano 333 dzieci¹. Badania przeprowadzone przez Rzecznika Praw Dziecka z 2021 r. wskazują, iż około 14% uczniów w Polsce wymaga interwencji związanej ze zdrowiem psychicznym². Powyższe wyniki nie mają służyć straszeniu nauczycieli czy rodziców, ale uświadomieniu, iż dzieci i młodzież również mają problemy ze zdrowiem psychicznym. Podążanie za stereotypem mówiącym, że zaburzenia tego typu dotyczą tylko dorosłych może doprowadzić do zaniedbań, niezauważenia choroby i narastania problemów dziecka, a w konsekwencji do opóźnionej interwencji profesjonalistów (psychiatry, psychoterapeuty, psychologa).

Oprócz założenia, że dzieci i młodzież nie chorują psychicznie jest także przekonanie, że ich problemy wynikają z chęci zwrócenia na siebie uwagi, „przewrażliwienia” lub mody na posiadanie depresji. To również jest nieprawdziwe przekonanie. Takie podejście jest dalece szkodliwe, może powodować zbagatelizowanie ważnych komunikatów, objawów, ogranicza uważność rodziców i opiekunów na problemowe zachowania dziecka. Przekonanie, że zachowanie dziecka czy nastolatka wynika z przewrażliwienia niesie za sobą nieumiejętne udzielanie wsparcia poprzez generowanie takich komunikatów jak „weź się w garść”, „nie użalaj się nad sobą”, „inni mają gorzej”, „nie popisuj się”, „nie bądź atencjuszem”. Dziecko przejawiając zachowania problemowe (np. agresywne albo typowo depresyjne) komunikuje o jakiejś trudności, potrzebie wsparcia i pomocy. Dorośli opiekunowie mają obowiązek tej pomocy udzielić. I tu przechodzimy do kolejnej ważnej kwestii, która również jest konsekwencją stereotypów. Zdarza się tak, iż dziecko/nastolatek komunikuje rodzicom złe samopoczucie, obniżony nastrój lub innego typu trudności emocjonalne i prosi rodzica o profesjonalną pomoc (wizytę u psychologa lub terapeuty), natomiast rodzic nie wyraża na to zgody. Nie musi to wynikać ze złej woli rodzica, ale z lęku dotyczącego tego, że dziecko zacznie być postrzegane jako „wariat” oraz, że przylgną do niego wszystkie znane stereotypy dotyczące osób chorujących psychicznie (przekonanie otoczenia, że stanowi zagrożenie i powinno być izolowane czy też obawa, że dziecko nie zdobędzie wykształcenia i nie będzie „nadawało się” do pracy) – dlatego też tak ważna jest edukacja o zdrowiu psychicznym, normalizacja wsparcia psychologicznego i psychoterapeutycznego oraz przeciwdziałanie stereotypom i stygmatyzacji.

Dobra wiadomość jest taka, iż edukacja dotycząca zdrowia psychicznego jest coraz bardziej dostępna. Realizowane są programy promocji zdrowia psychicznego czy kampanie społeczne (np. Zobacz człowieka), które mają na celu rzetelną edukację o zdrowiu psychicznym i przeciwdziałaniu szkodliwym stereotypom. Takie działania powinny być prowadzone w szkołach na każdym etapie edukacji, ponadto działania informacyjne i antystygmatyzacyjne powinny być kierowane także do rodziców, opiekunów i nauczycieli. Należy pamiętać, iż nie tylko dorośli chorują psychicznie. Dzieci i młodzież również mogą mieć problemy ze zdrowiem psychicznym.

Katarzyna Chotowska – psycholożka, psychoterapeutka w nurcie poznawczo-behawioralnym, pracująca z osobami chorującymi psychicznie oraz osobami zagrożonymi wykluczeniem społecznym.
Dowiedz się więcej na zobaczczlowieka.pl

¹Dzieci się liczą 2022. Raport o zagrożeniach bezpieczeństwa i rozwoju dzieci w Polsce. Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę.
²RPD. (2021). Ogólnopolskie badanie jakości życia dzieci i młodzieży w Polsce, obszar nr 3: Samopoczucie psychiczne. Biuro Rzecznika Praw Dziecka. Pobrane z: https://brpd.gov.pl/wp-content/uploads/2021/11/ Raport-RPD-samopoczucie-psychiczne-PDF.pdf