Światowy Dzień Opery. Ma ponad 400 lat i trzyma się krzepko

Chociaż wielu ten gatunek kojarzy się z czymś z jednej strony elitarnym, nawet snobistycznym, a z drugiej, zbyt klasycznym, opera we współczesnym świecie wcale nie ma się źle i otwiera się dla wszystkich.
- Pierwszego października obchodzimy Międzynarodowy Dzień Muzyki, w marcu świętują teatry, pod koniec kwietnia jest Dzień Tańca. Opera tak naprawdę łączy w sobie wszystkie te dziedziny sztuki i powinna mieć także swój dzień. To jednak także okazja, aby nie tylko podkreślić znaczenie tego gatunku, ale też przyczynek do pokazania bolączek, z którymi zmagają się współczesne teatry operowe. Od początków XX wieku, często prorokowano koniec opery. Krytycy zarzucali jej, że żyje przeszłością, awangardowi kompozytorzy namawiali do palenia gmachów teatrów operowych - mówi Jacek Marczyński, znawca opery, krytyk i publicysta muzyczny , autor „Przewodnika operowego” i „Gawęd o operze”.

- Czarne scenariusze nie ziściły się, ale niewątpliwie niedawny okres pandemii bardzo negatywnie odbił się na sztuce operowej. Mówiono, że opera nie podniesie się z tego kryzysu przez wiele lat. Na szczęście tak się nie stało, co świadczy o jej sile. Doszły jednak problemy ekonomiczne, związane z kryzysem gospodarczym, wojną w Ukrainie. Teatry operowe są pod kreską finansową, nie tylko w Polsce, ale na całym świecie, obserwuję to m.in. we Francji. Cięcia repertuarowe, mniejsza liczba premier. To, co jednak nie zmieniło się i daje siłę do przetrwania, to publiczność - podkreśla.

Zmiany widać też na innym polu - wymuszają je współczesne czasy. Opera ma wprawdzie ponad 400 lat i chociaż jest klasyczna w swoim przesłaniu, nie oznacza to, że nie korzysta z nowoczesnych środków techniki.

- Praktycznie trudno obecnie znaleźć spektakle, gdzie nie są wykorzystywane wizualizacje, lasery i inne efekty bazujące właśnie na współczesnych środkach. Opera je przyswaja, wchłania, wykorzystuje. To naturalne, wręcz niezbędne, aby przyciągnąć młodego widza, stać się sztuką także dla nowej generacji. Nie obawiałbym się więc , że opera zniknie, wyparta przez inne formy. Tak, jak telewizja czy Internet nie wyparły kina. A obserwując Teatr Wielki w Poznaniu, w Warszawie czy nawet Operę Śląską, widzę, że widownia się odmładza. Oczywiście trzeba do unowocześniania opery, która jednak bazuje na klasyce, podchodzić roztropnie, bo też nie wszystkie te próby wykorzystania cyfrowych środków w spektaklach operowych bywają udane - mówi Jacek Marczyński.

Opera w XXI wieku to jednak nie tylko unowocześnianie jej poprzez techniczne nowości. To także pokuszenie się o wprowadzanie do niej nowych trendów np. poprzez sięganie po współczesną, popularną literaturę.

- Wpisuje się w to np. ostatnia premiera w Operze Wrocławskiej - „Czarodziejski flet w Breslau” w reżyserii Michała Znanieckiego. Muszę powiedzieć, że po obejrzeniu byłem mile zaskoczony, bo na początku pomysł wydawał mi się karkołomny. Widziałem już w zagranicznych teatrach operowych produkcje „Czarodziejskiego fletu” z nowymi tekstami i nawet najciekawsze pomysły nie zgrywały się z muzyką Mozarta. Tu jest inaczej - libretto Marka Krajewskiego (autor kryminałów o śledztwach Eberharda Mocka w Breslau) sprawiło, że opera ta zyskała większą dynamikę, dialogi dodały jej świeżego spojrzenia. Także realizacja, moim zdaniem, udana. Trzeba jednak podkreślić, że opera przyciąga także dużo widzów o trwałych, niezmiennych gustach, przyzwyczajonych do tradycji i tego od opery oczekujących. Współcześnie teatry operowe muszą więc zachować zdrowy balans - mówi krytyk.