Boże Narodzenie w listopadzie – półki sklepowe uginają się od świątecznych ozdób. Komercjalizacja świąt czy ucieczka od szarugi?

Bożonarodzeniowe szaleństwo w sklepach i centrach handlowych rozpoczynające się w listopadzie dziś przestaje już kogokolwiek dziwić i szokować. Coraz bardziej przyzwyczajamy się do sytuacji, w której 31 października kupujemy znicze na groby naszych bliskich, a 2 listopada zaczynamy oglądać ozdoby na Boże Narodzenie.

Czy to komercjalizacja świąt i utrata religijnego sensu Bożego Narodzenia? Tak uważa kard. Kazimierz Nycz. Duchowny mówił w 2015 roku, że wszechobecne dekoracje świąteczne i towary bożonarodzeniowe dostępne w listopadzie powodują, że gubi się religijny wymiar świąt, a ludzie nie potrafią się już cieszyć atmosferą świąt we właściwym czasie.

Tę opinię pośrednio potwierdza dr Grzegorz Odoj z Wydziału Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego. Naukowiec wskazuje, że obecnie każde święta komercjalizują się w coraz większym stopniu, jednak zdaniem dra Odoja Boże Narodzenie uległo tej tendencji w szczególny sposób.

- Wszyscy handlowcy starają się w tym czasie zarobić jak najwięcej. W związku z tym już od dobrych kilku lat wydłuża się czas komercyjnego przygotowania do świąt. Mówiąc przekornie, nim zgasną znicze na grobach naszych najbliższych, w świątyniach konsumpcji wszystko się zmienia – pojawiają się rekwizyty, gadżety związane z Bożym Narodzeniem, na stałe zagości tam też klimatyczna muzyka, która kojarzy nam się z tą „magią” świąt – zauważył przed kilku laty w rozmowie z PAP.

Naukowiec przyznał również to, co każdy z nas podskórnie czuje – że w okresie świątecznym zachowujemy się mniej racjonalnie i jesteśmy skłonni do zakupów podyktowanych wyłącznie emocjami. Tłumaczymy sobie wtedy, że przecież Boże Narodzenie jest tylko raz w roku. A fachowcy od marketingu pracujący dla sieci sklepów lub centrów handlowych doskonale o tym wiedzą i starają się „wycisnąć” z Bożego Narodzenia jak najwięcej. Nawet sklepy zoologiczne próbują grać na naszych emocjach. W ofercie jednego z nich można znaleźć między innymi bożonarodzeniowy… domek dla kota.

Nic nie wskazuje na to, by ta tendencja miała się zmienić. Dr Odoj, jako znamienny, przytoczył slogan reklamowy jednej z firm, w którym słowa „poczuj magię świąt” zamieniono na „poczuj magię przygotowań do świąt”.

Czy regularne odwiedziny w kolorowych, rozświetlonych centrach handlowych mamiących wszechobecną „magią” przygotowań do świąt są dla nas „odtrutką” na listopadową szarugę i krótkie, zimne dni?

- Nie ukrywajmy, my się dobrze czujemy w tych wielkopowierzchniowych sklepach - na zewnątrz szaruga, mróz, a my wchodzimy w tę kolorową, bajeczną, pachnącą przestrzeń hipermarketu i ta muzyka, nastrój – to jest przyjemne dla nas – mówi Grzegorz Odoj.

Potwierdzają to zakupowicze. Pan Grzegorz przyszedł do jednego ze śląskich centrów handlowych z córkami. Mówi, że choć początkowo się opierał, nastolatki ostatecznie wyciągnęły go na zakupy. Z pewnym zaskoczeniem przyznaje, że wizyta sprawiła mu przyjemność.

- Te wszystkie ozdoby robią wrażenie. Zawsze to lepsze, niż siedzieć przed telewizorem. A i coś ładnego do domu może wpadnie w oko – mówi z uśmiechem rozglądając się dookoła.

„Może być” – wzruszają ramionami nastolatki. Udają obojętność, ale widać, że są w swoim żywiole, w końcu to one wyciągnęły tu swojego tatę. Świecą im się oczy, a w rękach trzymają już torby z zakupami.

Obawy kard. Nycza są w tej sytuacji uzasadnione? Czy faktycznie bardziej cenimy sobie czas przygotowań i w tym okresie w większym stopniu doświadczamy świąt, niż podczas samego Bożego Narodzenia? Naukowiec Uniwersytetu Śląskiego tego nie wyklucza. Wskazuje jednocześnie na niebezpieczeństwo kryjące się za taką postawą.

Podobnie, jak duchowny, dr Odoj ostrzega, że wydłużenie świątecznej atmosfery do blisko dwóch miesięcy może faktycznie doprowadzić do braku umiejętności odpowiedniego przeżycia samych świąt.

- Oczekiwaliśmy świąt dwa miesiące, a w pierwszy dzień Bożego Narodzenia budzimy się i zastanawiamy, co teraz. Wszystkie centra rozrywkowo-handlowe zamknięte, czy my mamy plan na te święta? Wiemy, jak się przygotowywać, a więc kupować, zastanawiać się nad prezentami, buszować w wyprzedażach, dokupować jeszcze dodatkowe gadżety, jeszcze jakieś tanie płyty z kolędami, mimo że mamy ich już kilkanaście. Ale co teraz? – pyta naukowiec.

No właśnie – co teraz? Z jednej strony czujemy, że Boże Narodzenie to coś więcej, niż „zwykłe” wolne dni, jak każdy kolejny weekend i zależy nam na tym, by były w jakiś sposób wyjątkowe. Mają być dla nas przeciwieństwem codzienności. Jednak z drugiej strony, przez ostatnie dwa miesiące te święta były naszą codziennością.

Chcemy przeżyć te wyjątkowe dni bardziej, mocniej, pełniej. Ale ta przedświąteczna gonitwa często sprawia, że do wigilijnej wieczerzy siadamy przemęczeni, rozdrażnieni i rozczarowani tym, że ta „magia”, którą nam przez ostatnie dwa miesiące obiecywano, gdzieś się ulotniła. O wymiarze duchowym Bożego Narodzenia już nawet nie wspominając.

W takim razie może warto nie ulegać przedświątecznemu szaleństwu zakupów. W końcu – czy naprawdę potrzebujemy kolejnego zestawu bombek, światełek lub nowej choinki każdego roku? Wyjdźmy ze sklepów, wyjdźmy z centrów handlowych. Być może okaże się, że magia świąt ponownie do nas wróci.