Częstochowa. Powiaty Subregionu Północnego pokazują, że w grupie siła

W poniedziałek 15 stycznia Urzędzie Miasta Częstochowy podsumowano wsparcie, jakie udzielone zostało w perspektywie subregionowi północnemu, w perspektywie finansowej UE na lata 2014-2020 oraz zaprezentowano możliwości, jakie niesie ze sobą kolejna perspektywa. Wysokość środków przeznaczonych na dofinansowanie Subregionu Północnego w ramach Programu Fundusze Europejskie dla Śląskiego 2021-2027 to blisko 700 mln zł do podziału między partnerów, gdzie dla Częstochowy jako lidera przewidzianych jest 285 mln zł. To o połowę więcej do wydania niż w poprzedniej perspektywie.

- Liczymy, że dzięki temu jeszcze pełniej będziemy mogli odpowiedzieć na potrzeby i oczekiwania zgłaszane przez mieszkanki i mieszkańców naszego regionu, szczególnie jeśli wpisują się w obszary premiowane w nowej perspektywie, czyli te związane z green eko: OZE, ekologicznym transportem i źródłami ciepła czy ochroną bioróżnorodności i środowiska naturalnego. Będziemy dalej współpracować z innymi samorządami, tym bardziej że poprzednia perpsektywa zakończyła się dużym sukcesem. Nie wykonaliśmy w stu procentach przydzielonych nam środków, ale w 103%. To skutkowało dodatkowymi blisko 15 mln zł - zapowiadał prezydent Krzysztof Matyjaszczyk w czasie spotkania podsumowującego.

Wcześniej samorządy subregionu rozwijały współpracę w oparciu o Porozumienie, ale obecnie wspólna inicjatywa jest bardziej sformalizowana, bo są od 4 lat zrzeszone w stowarzyszeniu.

Na Subregion Północny województwa śląskiego składają się 4 powiaty: częstochowski, kłobucki, myszkowski oraz – rzecz jasna – Miasto Częstochowa na prawach powiatu. Subregion to łącznie 34 jednostki samorządowe tj. Gmina i Miasto Częstochowa, pozostałe wspomniane 3 powiaty oraz gminy i miasta: Kłobuck, Myszków, Blachownia, Krzepice, Koniecpol, Koziegłowy, Żarki, Dąbrowa Zielona, Janów, Kamienica Polska, Kłomnice, Konopiska, Kruszyna, Lelów, Lipie, Miedźno, Mstów, Mykanów, Niegowa, Olsztyn, Opatów, Panki, Poczesna, Popów, Poraj, Przyrów, Przystajń, Rędziny, Starcza i Wręczyca Wielka.

W unijnej perspektywie finansowej na lata 2014-2020 samorządy podpisały Porozumienie w celu realizacji Regionalnych Inwestycji Terytorialnych (RIT). RIT to instrument rozwoju terytorialnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2014-2020.

Przy pomocy tego mechanizmu – na bazie strategii terytorialnych – samorządy realizowały inwestycje łączące wsparcie z kilku osi priorytetowych Regionalnego Programu Operacyjnego, w tym Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego.

Blisko 500 mln zł – tyle wyniosła alokacja środków unijnych dla Subregionu Północnego w Perspektywie 2014-2020 - tyle było do pozyskania. Samorządy naszego Subregionu okazały się na tyle sprawne, że wykorzystały całą tę alokację. Subregion Północny wykorzystał również oszczędności z pozostałych śląskich Subregionów – stąd aż 103 proc. wykonania alokacji.

Gminy i Powiaty Subregionu inwestowały pozyskane środki głównie w gospodarkę wodno-ściekową, transport, odnawialne źródła energii, termomodernizacje czy rewitalizację obszarów zdegradowanych. Z funduszy unijnych wsparto również np. infrastrukturę przedszkoli i szkół branżowych.

Jak tłumaczą władze Częstochowy, doświadczenie zdobyte dzięki współpracy jednostek Subregionu w ramach Regionalnych Inwestycji Terytorialnych w latach 2014-2020, a także powierzenie Częstochowie roli Lidera Subregionu, pozwoliło przekształcić porozumienie 34 samorządów w stowarzyszenie pod nazwą Związek Gmin i Powiatów Subregionu Północnego Województwa Śląskiego – tak aby skutecznie pozyskiwać środki w kolejnej Perspektywie – 2021-2027. Stowarzyszenie uzyskało wpis do Krajowego Rejestru Sądowego już cztery lata temu – 3 stycznia 2020 roku – i oficjalnie rozpoczęło działalność. Związek ma na celu m.in. współdziałanie w efektywnym wykorzystywaniu środków unijnych w perspektywie 2021-2027, ochronę wspólnych interesów swoich członków, a najogólniej także – wspieranie rozwoju samorządności lokalnej i regionalnej.

Dla Subregionu Północnego otworzyły się nowe możliwości sięgania po środki unijne w ramach tzw. Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych. Wysokość środków przeznaczonych na dofinansowanie naszego Subregionu w programie Fundusze Europejskie dla Śląskiego 2021-2027 wynosi blisko 700 mln zł. Alokacja została umownie rozdzielona między Częstochowę oraz gminy z obszaru pozostałych trzech powiatów zgodnie z nakreślonymi potrzebami inwestycyjnymi.

Zgodnie z zapisami programu Fundusze Europejskie dla Śląskiego 2021-2027 przewidziano kontynuację wsparcia na odnawialne źródła energii, efektywność energetyczną czy transport. Pojawiają się też zupełnie nowe obszary wsparcia – regionalne trasy rowerowe, ochrona przyrody i bioróżnorodność czy gospodarka odpadami komunalnymi.

Narzędziem do wykorzystania środków unijnych jest Strategia Rozwoju Subregionu Północnego Województwa Śląskiego na lata 2021-2027, z perspektywą do 2030. Strategia ta została przygotowana przez Zarząd Związku Gmin i Powiatów Subregionu Północnego przy aktywnej współpracy jednostek samorządu terytorialnego z subregionu, a także partnerów społecznych i gospodarczych. W toku prac zarysowano grupę projektów zintegrowanych – takich, które swoim wpływem, pozytywnym efektem obejmą kilka jednostek samorządowych – oraz grupę innych projektów, także ukierunkowanych na cele Strategii, ale mających już charakter indywidualny, punktowy (takich, które nie integrują swoim oddziaływaniem kilku gmin).

Wśród projektów planowanych do realizacji przez Częstochowę w ramach strategii rozwoju Subregionu Północnego są m.in.:

• Poprawa jakości kształcenia w częstochowskich szkołach zawodowych
• Jurajski Ośrodek Wsparcia Ekonomii Społecznej
• Budowa tras rowerowych na obszarze Subregionu Północnego (projekt zintegrowany)
• Meandry Warty
• Budowa Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów
• Słoneczna Gmina II / Słoneczna Gmina III
• Podniesienie efektywności energetycznej budynków placówek oświatowych
• Podniesienie efektywności energetycznej budynków mieszkalnych przy ulicy Bardowskiego 23
• Termomodernizacja budynku przy ul. Rząsawskiej 48/58
• Budowa nowej linii tramwajowej do dzielnicy Parkitka
• Centra przesiadkowe na terenie Częstochowy
• Kompleksowa modernizacja Zakładu Zagospodarowania Odpadów Częstochowskiego Przedsiębiorstwa Komunalnego Sp. z o.o. w Sobuczynie w latach 2023-2030
• Projekty związane z modernizacją obiektów Muzeum Częstochowskiego
• Zakup minibusów elektrycznych dla Częstochowy

Związek Gmin i Powiatów Subregionu Północnego realizuje największy w Europie, obejmujący całe województwo śląskie, projekt ochrony powietrza – czyli „Śląskie. Przywracamy błękit”. W trwającym od początku 2022 do końca 2027 roku projekcie bierze udział 89 partnerów. Projekt służy skutecznej, sprawnej realizacji "Programu ochrony powietrza dla województwa śląskiego”.
Projekt skupia się na opracowaniu i wdrożeniu działań w kierunku poprawy jakości powietrza, a więc docelowo – ograniczeniu niekorzystnego wpływu zanieczyszczeń na nasze zdrowie i życie. Umożliwi znaczne przyspieszenie tempa wymiany urządzeń będących głównym źródłem kłopotów z powietrzem w województwie – czyli urządzeń grzewczych małej mocy (poniżej 1MW) na paliwa stałe w sektorze komunalno-bytowym. Projekt współfinansowany jest z unijnego programu na rzecz środowiska i klimatu LIFE oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

W 2021 roku samorządy Subregionu Północnego przystąpiły do podpisywania porozumień cywilnoprawnych o ustanowieniu Klastrów Energii. Są cztery klastry: Aglomeracji Częstochowskiej, Powiatu Częstochowskiego, Powiatu Kłobuckiego oraz Powiatu Myszkowskiego.

Klaster Energii to – najkrócej mówiąc – platforma współpracy na rzecz kształtowania polityki energetycznej na poziomie lokalnym i regionalnym, uwzględniająca także aspekty ekonomiczne, ekologiczne i społeczne.

Klastry mają na celu zwiększanie lokalnego i subregionalnego bezpieczeństwa energetycznego, rozwijanie OZE – z naciskiem na rozproszoną energetykę prosumencką (czyli taką, w której energię produkuje jej odbiorca – prosument), redukcję niskiej emisji, wdrażanie innowacji w zarządzaniu energią czy bilansowanie energii w ramach Klastra (równoważenie tej wytwarzanej ze zużywaną).