Dom Powstańca w Katowicach powoli odsłania swoje piękno. Cykl Anny Dudzińskiej "Dobrze zaprojektowane"

- Historia tego miejsca jest rzeczywiście bardzo ciekawa – zaczyna opowieść dr Nakonieczny. – Powstanie budynku jest związane z wytyczaniem pierwszego układu urbanistycznego dla przyszłego dużego miasta Katowice. Układem, który wymyślił Heinrich Moritz Nottebohm.

W pruskich jeszcze Katowicach powstaje zatem najpierw przepiękny Wilhelmsplatz - dzisiejszy Plac Wolności - wzorowany na najlepszych europejskich skwerach. Nic dziwnego, że tuż obok, już w czasach polskich Katowic, swoją trzecią siedzibę chce postawić Związek Powstańców Śląskich. Jest rok 1936...

- Wtedy podjęto decyzję o wzniesieniu nowej siedziby Związku. Rozpisano konkurs. Wygrał go Zbigniew Rzepecki – mówi dr Nakonieczny.

Funkcjonalistyczny gmach od początku górował nad okolicą. Ma siedem kondygnacji , swobodne nieco abstrakcyjne uformowaną bryłę i bardzo ciekawy tzw. program użytkowy.

Ryszard Nakonieczny: - Wewnątrz tego obiektu zlokalizowano kino, które miało być miejscem najróżniejszych imprez. Nie tylko seansów filmowych, ale również spektakli teatralnych, jubileuszy, uroczystości. Zaprojektowano tam też obiekty handlowe pod wynajem - myślę tutaj o wąskim, parterowym skrzydle. W ten sposób chciano zrekompensować wysokie koszty budowy. Znacznie przekroczyły one zakładany budżet w wysokości 750 tysięcy złotych. Sięgnęły aż miliona.

Pewnie wielu mieszkańców Katowic pamięta zarówno znajdujące się tam kino, jak i restaurację „Piwnica śląska” z freskami Szombierek. Oraz wspaniałą ścianę z luksferów, ostatnio schowaną pod szpetnymi reklamami. Miejmy nadzieję, że wkrótce odzyska ona swój dawny blask.

- Ta wielka ściana szklana jest bardzo ciekawa – zwraca uwagę dr Nakonieczny. – Nowy projekt pokazuje, że ona przetrwa i to wspaniale. Biegnie przez dwie kondygnacje i jest wysunięta w kierunku osi ulicy Matejki. Piękny przykład ściany kurtynowej z luksferów. Mało mieliśmy przed wojną takich rozwiązań. Przypomina elewacje słynnego paryskiego Maison de Verre.

Żelbetonowy wieżowiec przy Matejki wpisywał się w międzywojenną, polsko-niemiecką, rywalizację: kto zaproponuje na Śląsku lepszą architekturę. I jedna, i druga strona zadbała o nowocześnie projektowane ikony architektury. Dom Powstańca Śląskiego był jednym z trzech wzniesionych wtedy w Katowicach wieżowców.

- Obiekt jest znaczący dla historii Katowic, ponieważ prezentował ówczesną dynamikę i siłę gospodarczą autonomicznego województwa śląskiego – zauważa Ryszard Nakonieczny. – Trzeba też pamiętać, że Zbigniew Rzepecki to był nie byle kto. Należał do czołówki architektów progresywnych. Szkoda, że jego dzieło niedługo służyło Polsce. Bardzo szybko przyszła okupacja i Dom Powstańca został zamieniony na siedzibę NSDAP.

Dom Powstańca Śląskiego do użytku oddawano etapami. Obiekt był ostatecznie gotowy 2 maja 1939 roku. Zaledwie kilka miesięcy przed wkroczeniem wojsk niemieckich.

Słuchajcie audycji - wejdźcie w wideo powyżej, nad tekstem

Zbigniew Rzepecki
Polski architekt, uczestniczył w dwóch powstaniach śląskich. W roku 1924 ukończył architekturę na Politechnice Lwowskiej. Od 1925 mieszkał w Katowicach, gdzie był wykładowcą w Akademii Sztuk Pięknych. Zmarł tragicznie w 1973 toku w górach w niewyjaśnionych okolicznościach. Mąż architektki Wandy Rzepeckiej (1903-1979) i brat architekta Jerzego Rzepeckiego (1902-1978). Autor m.in.: Domu Powstańca Śląskiego w Katowicach, Pałacu Kultury Zagłębia w Dąbrowie Górniczej i kościoła Podwyższenia Krzyża Świętego w Warszawie.

Heinrich Moritz Nottebohm
Pierwszy architekt miejski Katowic. Plan Nottebohma, wykonany w 1865 roku, zakładał uzupełnienie istniejącego od pokoleń systemu dróg, które przebiegały przez ówczesną wieś Katowice, łącząc ją z Mysłowicami, Królewską Hutą i Mikołowem. Na głównym skrzyżowaniu tych dróg Nottebohm ulokował miejski Rynek.