Dr Myśliwiec o narodowości śląskiej: Narodowość, naród, mniejszość etniczna

Lektura komunikatu prasowego Sądu Najwyższego w sprawie III sk 10/13 prowadzi do smutnego wniosku, że najpoważniejszym problemem w tej całej sprawie jest brak precyzyjnego odniesienia się do definicji takich pojęć jak "naród", "narodowość", "mniejszość narodowa" i "mniejszość etniczna".

Przepisy polskiego prawa zawierają pojęcie "narodu" i odnoszą je do wszystkich obywateli naszego państwa. Pojęcie to można znaleźć już w art. 4 Konstytucji RP. z 1997 roku. Pojęcie "narodu" dodatkowo definiowane jest przez socjologów jako grupa, która wyraźnie dąży utrzymania bytu państwowego lub do utworzenia własnego państwa. W tym kontekście trudno się dziwić, że państwo polskie nie chciałoby uznać na swoim terytorium istnienia innego narodu niż naród polski. Problem polega jednak na tym, że w statucie SONŚ nie ma mowy o dążeniu do utworzenia własnego państwa. A uzasadnianie swojego stanowiska nie wnioskami wynikającymi ze statutu SONŚ oraz działalności stowarzyszenia, a z lektury forów internetowych wydaje się niezwykle trudne do zrozumienia w przypadku organu takiej rangi, jak Sąd Najwyższy. ("Nazwa stowarzyszenia pozostawiona jest jego założycielom, jednak nie może ona wprowadzać w błąd. W tym kontekście należy wskazać, że wbrew wyraźnemu stanowisku zawartemu w zaskarżonym postanowieniu Sądu Okręgowego w Opolu, pojawiły się (np. w Internecie) artykuły zawierające konstatację, że Sąd uznał istnienie narodu śląskiego.")

Kolejna komplikacja polega na tym, że w przepisach polskiego prawa niemal nie istnieje pojęcie narodowości. "Niemal", bo można je znaleźć na przykład w Ustawie z dnia 4 marca 2010 roku o narodowym spisie ludności i mieszkań w 2011 roku, Dziennik Ustaw 2010, nr 47, poz. 277. Zgodnie z jej założeniami ilekroć ustawa mówi o "narodowości - przynależności narodowej lub etnicznej - rozumie się przez to deklaratywną, opartą na subiektywnym odczuciu, indywidualną cechę każdego człowieka, wyrażającą jego związek emocjonalny, kulturowy, lub związany z pochodzeniem rodziców, określonym narodem lub wspólnotą etniczną." Dodatkowo należy zaznaczyć, że dla socjologów narodowość jest to grupa etniczna posiadająca dojrzałe elity polityczne, które formułują postulaty związane z dążeniem do uzyskania wpływu na proces podejmowania decyzji politycznych owej grupy dotyczących. Chodzi tu jednak wyłącznie o podejmowanie owych decyzji w ramach państwa, w którego granicach terytorialnych i prawnych owa grupa egzystuje. Ponadto każda grupa tego typu posiada swój język, kulturę i historię oraz wykrystalizowaną świadomość narodową. Narodowość od narodu różni zatem zasadniczo fakt nieformułowania postulatu utworzenia odrębnego państwa.

Jak widać te dwie definicje zasadniczo różnią się od siebie. Dla państwa polskiego narodowość to subiektywne poczucie przynależności do jakiegoś narodu lub grupy etnicznej (nie precyzuje jednak do której kategorii, co może mieć poważne konsekwencje). W innym kontekście takiej kategorii na gruncie polskiego prawa nie znajdziemy. Można zatem powiedzieć, że skoro GUS zapytał o „narodowość, a ponad 800.000 osób zadeklarowało w spisie powszechnym, iż subiektywnie czuje więź z taką grupą, Ślązacy śmiało mogli by być uważani w Polsce za "narodowość". Przyjęcie takiego rozwiązania nie wiązałoby się z żadnymi konsekwencjami prawnymi dla państwa polskiego, ponieważ w żadnym akcie prawnym nie ma mowy o tym, że państwo polskie posiada jakiekolwiek obowiązki względem jakiejkolwiek „narodowości”. Nigdzie nie jest uregulowane również to, że „narodowości” mają jakiekolwiek przywileje lub obowiązki względem państwa polskiego.
To, co państwo polskie uznaje, to „mniejszości narodowe” oraz „mniejszości etniczne”.

W przepisach art. 2 ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku narodowym z 6 stycznia 2005 roku mamy podaną definicję "mniejszości narodowej".

Mniejszością narodową, w rozumieniu ustawy, jest grupa obywateli polskich, która spełnia łącznie następujące warunki:
1) jest mniej liczebna od pozostałej części ludności Rzeczypospolitej Polskiej;
2) w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją;
3) dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji;
4) ma świadomość własnej historycznej wspólnoty narodowej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę;
5) jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od co najmniej 100 lat;
6) utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie.

Na podstawie tej ustawy państwo polskie uznaje następujące mniejszości narodowe:
1) białoruską;
2) czeską;
3) litewską;
4) niemiecką;
6) rosyjską;
7) słowacką;
8) ukraińską;
9) żydowską.

W myśl tych rozwiązań Ślązacy nie mogą zostać uznani za "mniejszość narodową", gdyż nie spełniają jednego warunku: nie utożsamiają się z narodem Śląski, który posiadałby własne państwo. Taki naród w osobnym państwie bowiem nie istnieje.
W kontekście powyższych rozważań wydaje się jasne, że państwo polskie nie uznaje Ślązaków za „mniejszość narodową”. Nie przeszkodziło to jednak Sądowi Najwyższemu wyrazić obawy, że owa mniejszość może dążyć do możliwości przedstawiania kandydatów w wyborach bez wymogu przekroczenia progu wyborczego. Rzeczywiście, takie prawo przysługuje w Polsce „mniejszościom narodowym”, ale ustaliliśmy już, że Ślązaków za nią uznać nie można.
Warto jeszcze zwrócić uwagę na ostatnią definicję: „mniejszości etnicznej”. Zgodnie z przepisami wspomnianej już ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym mniejszość etniczna to grupa, która:
1) jest mniej liczebna od pozostałej części ludności Rzeczypospolitej Polskiej;
2) w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją;
3) dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji;
4) ma świadomość własnej historycznej wspólnoty etnicznej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę;
5) jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od co najmniej 100 lat;
6) nie utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie.

Państwo polskie uznaje istnienie następujących mniejszości etnicznych:
1) karaimską;
2) łemkowską;
3) romską;
4) tatarską.

W moim przekonaniu Ślązacy spełniają wszystkie kryteria, które ustawa przewiduje dla mniejszości etnicznych. Skoro zatem tak liczna grupa obywateli polskich zadeklarowała w spisie powszechnym przynależność do tej grupy należałoby zapytać, co stoi na przeszkodzie, aby państwo polskie uznało Ślązaków za mniejszość etniczną?

Jestem przekonana, że takie rozwiązanie rozwiązałoby narastający konflikt na linii centrum-peryferia, w odróżnieniu od treści wydanego orzeczenia Sądu Najwyższego, które najpewniej ten konflikt zaostrzy. Można się bowiem spodziewać, że sprawa znajdzie swój finał przed europejskim wymiarem sprawiedliwości, a to nie przysporzy wizerunkowego sukcesu państwu polskiemu.

*Regionalna lista płac. Sprawdź, ile zarabiają [ZAROBKI OD 100 ZŁ DO 1 MLN ZŁ]
*Kuchenne Rewolucje w Tychach: Dom Bawarski Tychy Magdy Gessler [ZDJĘCIA + WIDEO]
*Najpiękniejsze polskie kolędy [POSŁUCHAJ i WYBIERZ]
*Najlepsze prezenty na święta Bożego Narodzenia [ZOBACZ ZDJĘCIA]