Europejski Dzień Logopedy. Czym zajmuje się logopeda, kiedy się do niego udać i ile kosztuje wizyta?

Europejski Dzień Logopedy obchodzony jest w krajach Unii Europejskiej od 2004 roku. Pomysłodawcą wydarzenia była organizacja CPLOL (Komitet Łącznikowy Terapeutów Mowy/Logopedów), zrzeszająca terapeutów i logopedów językowych z całej Europy.

W Polsce święto obchodzone jest od 2007 roku. Z inicjatywy Polskiego Związku Logopedów w tym dniu prowadzona jest ogólnopolska akcja „Dzień Bezpłatnych Diagnoz Logopedycznych". Adresatami akcji są przede wszystkim rodzice niemowląt, dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, których rozwój i komunikacja budzą niepokój. Święto ma na celu zmobilizowanie opiekunów, by nie zwlekali z wizytą u specjalisty z dzieckiem, które ma problem z mówieniem.

Logopeda w najprostszym tłumaczeniu jest to terapeuta zajmujący się pomocą z zaburzeniami wymowy, takimi jak seplenienie, rotacyzm, afazja, jąkanie, terapią dzieci z niedosłuchem, rozszczepem i upośledzeniami w różnym stopniu. Jego podstawowym zadaniem jest zapobieganie zaburzeniom mowy (profilaktyka), rozpoznawanie (diagnoza) oraz usuwanie wad wymowy w trakcie terapii logopedycznej.

Do najczęściej spotykanych zaburzeń mowy zalicza się:

• seplenienie międzyzębowe – w czasie wymawiania głosek takich, jak np. s, z, c, dz język wsuwany jest między zęby;
• seplenienie proste – to najczęściej zamiana głosek sz, ż, cz, dż na s, z, c, dz bądź ś, ź, ć, dź np. zamiast szkoła – skoła;
• rotacyzm – brak głoski r (głoska r jest zastępowana głoską l lub j ) lub nieprawidłowa jej wymowa;
• bezdźwięczność – głoski dźwięczne ulegają ubezdźwięcznieniu np. woda – fota;
• mowa cicha, niewyraźna lub gwarowa np. kiedy – kedy.

Aby skorzystać z porady lekarza specjalisty na NFZ potrzebne jest skierowanie od lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (lub innego lekarza ubezpieczenia zdrowotnego).

Pierwsza wizyta u logopedy może wiązać się ze stresem i strachem. Warto pamiętać, że badanie jest bezbolesne. Specjaliści często prowadzoną je w postaci zadań i zabawy jeśli pacjentem jest dziecko. Ma ona na celu zajęcie jego uwagi i pozwolenie logopedzie na obserwację. Kolejnym punktem pierwszej wizyty u logopedy jest wywiad z rodzicem lub opiekunem, a w przypadku osoby dorosłej - z nią samą. Specjalista zwraca wtedy uwagę na takie aspekty jak postawa ciała, napięcie mięśniowe, mobilność języka i ust, sposób oddychania, żucia i połykania.

W skrócie, na diagnozę logopedyczną składa się:

• rozmowa;
• obserwacja;
• ocena funkcji prymarnych: oddychania, żucia, połykania;
• ocena postawy ciała;
• dokumentacja zdjęciowa/filmowa (jedynie w celach diagnostycznych).

Całość zajmuje zwykle około godziny–półtorej. Na podstawie diagnozy logopeda będzie mógł opracować plan terapii lub w razie potrzeby skierować do lekarza specjalisty.

Wizyta u logopedy w ramach NFZ nie wymaga uiszczenia dodatkowych opłat. Natomiast kiedy wybierzemy się do specjalisty prywatnie ceny ustalone są w gabinecie.

Zazwyczaj kształtują się one na pułapie:

• konsultacja, diagnoza logopedyczna (cena za jedno spotkanie) – 120 zł;
• diagnoza neurologopedyczna (cena za jedno spotkanie)– 150 zł;
• terapia logopedyczna (w wymiarze czasowym 60 minut) – 130 zł.

Logopeda dziecięcy to specjalista zajmujący się diagnozowaniem, stymulacją rozwoju mowy, profilaktyką oraz terapią zaburzeń mowy. Warto zwrócić się do niego po pomoc, jeśli dziecko ma problemy ze słuchem lub nie wymawia głosek. Objawy na które należy zwrócić uwagę to przede wszystkim znaczne zwiększanie głośności telewizora, brak reakcji np. na dźwięk dzwonka telefonu i/lub inne dźwięki wydawane przez ludzi i przedmioty z otoczenia. Jak tłumaczą specjaliści, może to być związane z tym, że dziecko często choruje na anginy, zapalenie gardła, ucha lub męczy je katar.

Logopeda pomoże w przypadku, kiedy dziecko nie wymawia głosek, które powinno wymawiać zgodnie z etapami rozwoju mowy: nie potrafi ich prawidłowo wypowiedzieć i porównać (np. sz-s, r-l-j, p-b, s-c, k-t), zniekształca wyrazy, mówi niezrozumiale dla otoczenia, ma trudności z mową płynną, tempo mowy jest za szybkie lub za wolne, mowa jest monotonna, bez melodii lub nieprawidłowo stosuje formy gramatyczne, ma braki w słownictwie, wypowiada się krótkimi, nierozbudowanymi zdaniami, w telegraficznym stylu, wypowiedzi są nielogiczne, nieadekwatne, nie rozumie poleceń, bywa, że nie mówi w ogóle lub rozmawia tylko z wybranymi osobami, ma niesprawne narządy mowy lub nieprawidłowy zgryz, co utrudnia poprawną wymowę.

Proste zabawy logopedyczne powinny być dla dziecka stałym elementem każdego dnia. Należy jednak pamiętać, że konkretne metody najlepiej stosować, gdy została postawiona diagnoza przez specjalistę i znane są już jego konkretne zalecenia.

Wśród ćwiczeń najczęściej wyróżniane są: ćwiczenia oddechowe, ćwiczenia artykulacyjne, ćwiczenia słuchowe, ćwiczenia motoryczne.

Gimnastyka narządów mowy

1. Dla języka: ruchy koliste w lewo i w prawo wykonywane wewnątrz jamy ustnej, dotykanie na zmianę górnych i dolnych zębów przy szeroko otwartych ustach;
2. Dla podniebienia miękkiego: płukanie gardła ciepłą wodą, wywoływanie odruchu ziewania przy nisko opuszczonej żuchwie;
3. Dla warg: „przesyłanie” całusów, naprzemienne wymawianie samogłosek „u – i”.

Ćwiczenia oddechowe

Lekarze przekonują, że wydłużenie fazy wydechu to ważne zadanie na drodze do poprawnej wymowy. Aby praktykować tę umiejętność można na przykład dmuchać balony lub bańki, chuchać na dłonie czy kierować strumień powietrza na świeczkę tak, aby jej nie zdmuchnąć.

Ćwiczenia logopedyczne

Jedną z nieskomplikowanych i skutecznych metod jest udawanie głosów zwierząt, można je wpleść podczas czytania książek, opowiadania bajek lub zabawę figurkami.

Terapia logopedyczna osób dorosłych jest jak najbardziej możliwa, wskazana i skuteczna, kiedy tylko odczuwa się potrzebę z jej skorzystania. Potrzeba ta często wynika z zaniedbania wady wymowy w dzieciństwie. Dorośli najczęściej zgłaszają się do specjalisty z problemem z wymową głoski "r" oraz seplenieniem. Zdarzają się też pacjenci z demencją, po wypadkach czy ciężkich chorobach, na przykład nowotworowych.

Terapia logopedyczna osoby dorosłej opiera się przede wszystkim na ćwiczeniach oddechowych, artykulacyjnych (czyli ćwiczeniach buzi i języka) oraz fonacyjnych. Ma ona doprowadzić do odzyskania przez pacjenta sprawności komunikacyjnej, tak aby mowa była zrozumiała dla otoczenia.