Gaz z węgla będzie powstawał pod ziemią

Z Patrizio Ortiz de la Torre, przedstawicielem Komisji Europejskiej z Funduszu Badawczego Węgla i Stali, rozmawia Beata Sypuła

Unia Europejska, walcząca z ociepleniem klimatu, coraz częściej i uważniej spogląda na Polskę. Dlaczego?
Redukcja emisji dwutlenku węgla, postrzeganego jako główny sprawca efektu cieplarnianego, jest jednym z priorytetów Unii Europejskiej. Problem ten jest niezwykle istotny dla Polski - kraju, w którym zlokalizowane są największe złoża węgla kamiennego całej UE. W Polsce produkujecie więcej węgla niż reszta Europy. Dzięki niemu w Polsce powstaje około 95 proc. energii elektrycznej. Udział węgla kamiennego wynosi tu 55 proc., reszta to węgiel brunatny. Uważamy, że produkcja energii z węgla jest możliwa jedynie pod warunkiem redukcji, a docelowo całkowitej eliminacji emisji CO2. Ponieważ Polska węglem stoi, udział waszego kraju w zmniejszaniu emisji CO2 jest bardzo ważny.

Co możemy na Śląsku zrobić, by z jednej strony wykorzystać nasze "czarne złoto", a z drugiej - chronić świat?
Nad tym właśnie pracują ośrodki badawcze, uczelnie i firmy. Polska ma w tych projektach ważne miejsce. W ostatnim roku udział waszego kraju w projektach badawczych usytuował was na 4. miejscu wśród krajów unijnych ze względu na liczbę złożonych projektów. Jesteście tuż za Niemcami, Wielką Brytanią i Hiszpanią.

Czego dotyczą te projekty? Jak inaczej można wykorzystać węgiel?
W przyszłości będziemy nie tylko wydobywali węgiel, ale też inaczej go użytkowali. Złożone projekty mówią o jego uszlachetnianiu, innym sposobie wytwarzania energii elektrycznej, spalaniu przy wychwytywaniu dwutlenku węgla i składowaniu go, choćby pod ziemią. Węgiel ma wielką przyszłość, jeśli unowocześnione zostaną sposoby jego użytkowania. Nowe, czyste technologie węglowe to dla Polski wspaniała przyszłość.

Czego dotyczy większość polskich projektów?
Aż 44 proc. projektów dotyczy wydobycia węgla i jego spalania. Polska ma pomysły na niekonwencjonalne sposoby pozyskiwania węgla, jego podziemne zgazowanie, wykorzystanie metanu. Te pomysły są realizowane przez Fundusz Badawczy Węgla i Stali. Duże nadzieje związane są z wodorem. Dziś wiele prac badawczych prowadzi do opracowania zintegrowanych technologii produkcji wodoru i energii elektrycznej. Możliwa jest produkcja wodoru z gazu syntezowego, otrzymywanego w procesie zgazowania węgla, połączona z separacją dwutlenku węgla powstającego w tym procesie.
I tu jest pole do popisu dla Kopalni Doświadczalnej Barbara w Chorzowie, dla polskich instytutów badawczych i przemysłu. Jak Fundusz Węgla i Stali może pomóc w zbudowaniu kopalni przyszłości?
Początek dał przeprowadzony w miniony piątek eksperyment polegający na zgazowaniu węgla w georeaktorze, kilkadziesiąt metrów pod ziemią. Lokalizacja tej instalacji została wybrana na podstawie symulacji komputerowych. Musimy ocenić też wpływ technologii na stan powietrza, wody i stabilności warstw geologicznych. W kopalni Barbara zostanie zbudowana pilotażowa instalacja do podziemnego zgazowania węgla. W efekcie możemy zacząć produkcję gazu bogatego w wodór. Nazywa się on HUGE (Hydrogen Oriented Underground Coal Gasification for Europe). Ten projekt ma doprowadzić do opracowania modelu kopalni przyszłości, w której węgiel będzie zgazowywany pod ziemią.

Na czym to będzie polegało?
Na powierzchnię doprowadzany zostanie nośnik energetyczny w postaci gazu bogatego w wodór, natomiast odpowiedzialny za efekt cieplarniany dwutlenek węgla będzie składowany pod ziemią w miejscu zgazowanego węgla. Taka produkcja gazu bogatego w wodór będzie kluczową technologią dla przyszłości górnictwa węglowego. Zaspokoi jednocześnie zapotrzebowanie na energię, surowiec dla przemysłu chemicznego i paliwo dla środków transportu w Polsce i innych krajach europejskich. Badania prowadzone w ramach projektu HUGE to szansa na wykorzystanie w przyszłości węgli z pokładów nie eksploatowanych z uwagi na zbyt wysokie koszty spowodowane niekorzystnymi warunkami geologicznymi. W takich projektach bierze udział kilka unijnych państw, między innymi Słowacja, Czechy, Belgia, Węgry, Holandia.

To jednak kosztowny eksperyment. Kto za niego płaci?
Projekt HUGE jest trzyletnim projektem badawczym, współfinansowanym przez Komisję Europejską w ramach Funduszu Badawczego Węgla i Stali. Koordynatorem projektu w Polsce jest Główny Instytut Górnictwa w Katowicach. Termin realizacji mija w lipcu 2010 roku. Budżet wynosi 3 mln 139 tys. 846 euro.

Fundusz Węgla i Stali dysponuje dużymi środkami (60 mln euro w 2008 roku). Na jakie cele mogą iść te środki?
Fundusz wspiera badania i rozwój technologiczny oraz sprzyja nawiązywaniu współpracy między przedsiębiorstwami oraz ośrodkami badawczymi i uczelniami. Pracują one nad procesami produkcyjnymi, utylizacją, ochroną zasobów surowcowych, poprawą stanu środowiska itp. Dla Polski istotne znaczenie ma opracowanie bezpiecznych, przyjaznych środowisku metod wykorzystania zasobów węgla o wysokiej sprawności energetycznej i efektywności ekonomicznej.
Głośnym echem odbił się ostatnio na Śląsku projekt podziemnego składowania dwutlenku węgla. Wiadomo, że Polska stara się o finansowanie dwóch takich projektów, ale w Europie jest ich około 40. Jakie mamy szanse na dofinansowanie kwotą 1 mld euro każdego z naszych projektów?
Polska powinna się o nie starać, bo to wielkie plany.