Jego mury opowiadają historię tysięcy ludzkich istnień. Jak wyglądały realia życia w getcie częstochowskim? [ZDJĘCIA]

9 kwietnia 1941 roku to data, która na zawsze wpisała się w ponure kartoteki historii Częstochowy. Wówczas bowiem, na mocy rozporządzenia wydanego przez Richarda Wendlera, powstało getto żydowskie. Jego obszar obejmował wschodnią część centrum miasta, w dużej mierze pokrywając się z terytorium przedwojennej dzielnicy żydowskiej. Od północy graniczyło z ulicami Kawią, Kiedrzyńską i Jaskrowską, od południa z ulicami Fabryczną (obecnie Mielczarskiego), Narutowicza (obecnie Krakowska) i Strażacką, od wschodu rzeką Wartą, a od zachodu torami kolejowymi.

W czasie godziny policyjnej żydowska i niemiecka policja przeprowadzały łapanki na ulicach. Niemieckie restrykcje, takie jak surowe kary grzywny i prace przymusowe, miały na celu izolację społeczności żydowskiej. Tworzenie getta miało ograniczyć dostęp do żywności, a epidemie w trudnych warunkach sanitarnych wybuchały jedna po drugiej.

Rekwizycje Niemców pozbawiły mieszkańców źródeł dochodów, a prace przymusowe nie gwarantowały odpowiednich zarobków, by godnie żyć. W tych warunkach wielu ludzi utrzymywało się z handlu przedmiotami wartościowymi lub drobną produkcją. Niemniej jednak, mimo prób izolacji getta, wielu mieszkańców miało możliwość opuszczania go i nawiązywania kontaktów z Polakami podczas pracy poza jego granicami.

Tragedia getta osiągnęła apogeum w okresie likwidacji, rozpoczętej 22 września 1942 roku, dzień po święcie Jom Kipur, i zakończonej w nocy z 7 na 8 października. Niemieccy oprawcy, wspierani przez Ukraińców i Łotyszy pod dowództwem kapitana Ordnungspolizei Paula Degenhardta, przeprowadzili akcję likwidacyjną. Plac Daszyńskiego stał się miejscem koncentracji i selekcji, a getto poddane zostało brutalnej zagładzie.

W wyniku likwidacji getta do obozu zagłady w Treblince trafiło 40 tysięcy, a 2 tysiące osób zostało rozstrzelanych i pochowanych w dołach mogilnych przy ul. Kawiej. Mimo tego okrutnego losu, około 5–6 tysięcy ocalałych Żydów zostało osadzonych w tzw. małym getcie.

Historia getta w Częstochowie to nie tylko opowieść o stracie i cierpieniu, ale przede wszystkim wspomnienie losów tysięcy ludzi. Istotne, by pamięć o tamtych wydarzeniach była nie tylko żałobną refleksją nad przeszłością, ale także bodźcem do budowania przyszłości opartej na szacunku i zrozumieniu.