Muzeum na kółkach? Takie rzeczy w Świętochłowicach. Poznaj społeczność żydowską Górnego Śląska. Wydarzenia także w Chorzowie i Bytomiu

Już w niedzielę 9 lipca do Świętochłowic zawita Muzeum na kółkach i zawita tam. Co kryje się pod tą nazwą?

— Ta podróżująca wystawa edukacyjna, stworzona przez Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, przybliża nam historię polskich Żydów i przywraca pamięć o lokalnej społeczności żydowskiej. W Świętochłowicach, gdzie kładziemy duży nacisk na lokalność i przywracanie pamięci o Górnośląskich Żydach, to wydarzenie nabiera jeszcze większego znaczenia. Nasz program towarzyszący obejmuje wykłady, warsztaty i spacery miejskie, które mocno wpisują się w naszą małą ojczyznę – mówi Adrian Blondzik zastępca dyrektora Muzeum Powstań Śląskich w Świętochłowicach.

Wicedyrektor podkreśla także wartość pamięci o przeszłości, ponieważ „to, co się wydarzyło, kształtuje naszą tożsamość i nasze społeczeństwo”. Jak zatem wygląda „rozkład zajęć”? Wstęp jest wolny, jednak na niektóre wydarzenia obowiązują zapisy (Zgłoszenie należy wysłać na mail: [email protected]). Część punktów programu odbędzie się także w miastach ościennych.

— W samych Świętochłowicach jedynym namacalnym miejscem związanym z funkcjonowaniem społeczności Żydowskiej jest budynek przy ul. Katowickiej 4 z widoczną gwiazdą Dawida na elewacji, dlatego też spacery są zaproponowane w miastach ościennych (Bytom, Chorzów) – dodaje Adrian Blondzik.

W Chorzowie w reprezentacyjnym miejscu (przy ulicy Wolności) znajdowała się reprezentacyjna synagoga. Niemcy wysadzili są w powietrze w czasie II Wojny Światowej. W Bytomiu (na terenie, który w międzywojniu należał do Niemiec) synagoga została podpalona w czasie nocy kryształowej. Zanim jednak nadeszły mroczne czasy III Rzeszy (lub okupacji niemieckiej) sytuacja Żydów znacznie się różniła. W przededniu wybuchu II Wojny Światowej dzisiejszy Chorzów zamieszkiwało ich około czterech tysięcy.

Dużo zmieniło się dla Żydów żyjących na Górnym Śląsku w XIX wieku. Jak wspomina religioznawczyni i judaistka Larysa Michalska ważne były szczególnie dwie decyzje. W 1812 cesarz Fryderyk Wilhelm III dał Żydom większość praw obywatelskich. W 1848 roku różnice praw z chrześcijanami (poprzez konstytucję pruską) zostały ostatecznie zatarte. Na przykładzie rejonu Chorzowa widać, jak bardzo zmienił się skład etniczny mieszkańców.

— Wspomniane dokumenty oraz rozwój przemysłu przyczyniły się do wzmożonych migracji i rozwoju społeczności żydowskiej na Górnym Śląsku. W Królewskiej Hucie w 1854 r. powstała filia bytomskiej gminy wyznaniowej, a już 6 lat później przekształciła się w niezależną gminę, do której należało 640 osób. W latach 30 XX w. ludność żydowska stanowiła ok. 3-4% ogółu mieszkańców Królewskiej Huty. Mimo iż nie jest to duży odsetek, członkowie tej społeczności pełnili ważne i odpowiedzialne funkcje w życiu społecznym, gospodarczym i kulturalnym miasta – opowiada Larysa Michalska prezeska Stowarzyszenia im. Maxa Kopfsteina koordynatorka lokalna Muzeum na kółkach.

W przededniu II wojny światowej w Chorzowie mieszkało ok. 4000 Żydów.

• 09.07.2023 (niedziela)
• 11:00-13:00 Oprowadzanie po cmentarzu żydowskim w Bytomiu (prowadzenie: Sławomir Pastuszka) [ZAPISY]
• 11:00-13:00 Warsztaty dla młodzieży i dorosłych "Spotkania z
• kulturą żydowską" [ZAPISY]
• 14:00-16:00 Rodzinne warsztaty edukacyjno -plastyczne inspirowane kulturą żydowską (prowadzenie: Anna Seemann- Majorek, Małgorzata Kłych)
• 10.07.2023 (poniedziałek)
• 12:00-15:00 Warsztaty wycinanki i kaligrafii żydowskiej (prowadzenie: Anna Wencel) [ZAPISY]
• 11.07.2023 (wtorek)
• 11:00-13:00 Warsztaty dla dzieci "Jak pięknie się różnić" [ZAPISY]
• 17:00-18:30 Wykład: ,,Z kopułą czy bez? Czyli o tym, jak wyglądały górnośląskie synagogi" (prowadzenie: Sławomir Pastuszka)