PERŁY ŚLĄSKIEJ ARCHITEKTURY. Osiedla robotnicze w Rudzie Śląskiej. Kaufhaus i Ficunus - zapraszamy na niezwykły spacer

Jednym z nowszych osiedli robotniczych wybudowanych w Rudzie Śląskiej jest kolonia robotnicza Staszica. Można ją znaleźć w dzielnicy Ruda między ulicami Wolności, Kościelną, a Staszica.

Osiedle zostało wybudowane na zlecenie rodziny Ballestramów. Powstało na początku XX wieku, a przeznaczone było dla osób pracujących w pobliskich kopalniach będących własnością przemysłowych magnatów.

Spacerując wśród zabudowań kolonii warto przejść trochę dalej ul. Kościelną. Szybko dojdziemy do kościoła Matki Bożej Różańcowej, jednego z ważniejszych zabytków w Rudzie. Świątynia, podobnie jak osiedle robotnicze, została ufundowana przez Ballestremów i niejako zamyka kolonię od zachodniej strony.

Kolonia robotnicza Staszica zachowała się do dziś w niemal niezmienionym stanie. Zniknęły z niej jedynie tzw. piekaroki lub piekarnioki, czyli piece służące do wypieku chleba. Tego typu obiekty były nieodłącznym elementem śląskich osiedli robotniczych. Przy piecach spotykali się mieszkańcy zacieśniając sąsiedzkie więzi. Piece pełniły głównie funkcję użytkową, ale służyły także integracji mieszkańców i zacieśnianiu sąsiedzkich więzi. Z czasem ulegały zniszczeniu lub zaczęto je wykorzystywać do innych celów. Do dziś w Rudzie zachował się jeden, można go znaleźć przy ul. Bujoczka, czyli w bliskiej okolicy kolonii Staszica.

Mniej więcej w tym samym okresie, co kolonia Staszica i również z inicjatywy rodziny Ballestremów, powstało drugie osiedle robotnicze w dzielnicy Ruda – Carl Emanuel. Położone jest u zbiegu ulic Wolności, 1 Maja i Zabrzańskiej.

Na osiedle składają się dwa szeregi wolnostojących domów wielorodzinnych, które wybudowano wokół wewnętrznego dziedzińca. Na dziedzińcu powstała również, dziś już nieistniejąca, zabudowa gospodarcza. Na jej miejscu znajduje się aktualnie plac zabaw i miejsca parkingowe dla mieszkańców.

A samego osiedla nie da się przeoczyć. Jego najbardziej charakterystycznym punktem jest narożny budynek wyglądający, jak dwa domy ustawione do siebie pod kątem prostym i zetknięte narożnikami. Nie tylko na ten budynek warto zwrócić uwagę, idąc wzdłuż ul. Wolności warto przyjrzeć się domom stojącym przy drodze – choć podobne, każdy wygląda nieco inaczej.

Jednym z symboli Rudy Śląskiej jest niewątpliwie osiedle Kaufhaus znajdujące się w dzielnicy Nowy Bytom. Spacerując ulicami rudzkiej dzielnicy nie sposób nie zauważyć wielkiego pieca Huty Pokój górującego na ul. Niedurnego.

Huta Friedenshütte, jak początkowo nazywał się rudzki zakład przemysłowy, powstała w 1840 r. Rozwój huty nierozerwalnie był związany z koniecznością rozwoju budownictwa mieszkaniowego dla pracowników. Równolegle z uruchomieniem huty Friedenshütte oddano do użytku dwa pierwsze budynki mieszkalne. Nieco później, bo w latach 1880–1913, powstało osiedle robotnicze Kaufhaus.

Dalsza część artykułu pod zdjęciem

Projektanci osiedla pomyśleli nie tylko o budynkach mieszkalnych. Z czasem powstała tu również część usługowa. W 1904 r. wybudowano tu nowoczesny dom towarowy „Kaufhaus”, od którego osiedle wzięło swoją nazwę. Wyznaczył samoistnie centrum osiedla, od momentu jego powstania życie mieszkańców skupiało się w dużej mierze właśnie wokół domu towarowego, który był wówczas bardzo nowoczesny i ustanawiał nowe standardy wykraczające daleko poza Górny Śląsk.

Do dziś zachowała się jedynie część dawnej zabudowy osiedla. W latach 80. ubiegłego wieku podjęto decyzję o jego rozbiórce. W rezultacie przestała istnieć połowa najstarszej części Kaufhausu.

Najstarszym z opisywanych osiedli robotniczych w Rudzie Śląskiej jest kolonia Ficinus. Warto również podkreślić, że jest najstarszym zachowanym na Górnym Śląsku zespołem budownictwa patronackiego, czyli finansowanego przez właścicieli zakładów, w tym przypadku, przemysłowych.

Zbudowano ją w latach 1860-1867 z przeznaczeniem dla pracowników kopalni Gottessegen (Błogosławieństwo Boże). Historyczną kolonię robotniczą możemy do dziś oglądać przy ul. Kubiny w dzielnicy Wirek. Na zachowane do dziś zabytkowe osiedle składa się 16 jednakowych, czterorodzinnych domów, które, w odróżnieniu od innych śląskich osiedli robotniczych, zbudowano z naturalnego piaskowca.

Obecnie pełni ono nieco inną rolę, niż pierwotnie. Część zabytkowych domów została zaadaptowana na lokale usługowe i gastronomiczne, w jednym z nich mieści się filia miejskiej biblioteki.

Kolonia została wpisana w rejestr zabytków w 1978 r., a od 2006 znajduje się na trasie Szlaku Zabytków Techniki województwa śląskiego.