Wyjątkowe Drogi Krzyżowe w województwie śląskim. Miejsca dobrze znane i takie, które warto poznać

– Wielki Post to czas intensywnych ćwiczeń duchowych, które możemy sprowadzić do postu, modlitwy i jałmużny. Obok tych trzech praktyk występują także inne elementy. (…) Drogi Krzyżowe powinny nas nastroić na centrum wydarzeń – mękę, śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa – mówi ks. Rafał Bogacki, rzecznik prasowy Archidiecezji Katowickiej. – Współcześnie rozważamy 14 stacji, choć to dopiero od XVIII wieku. Chodzi jednak o medytację, refleksję nad swoim własnym życiem, a także zmierzenie się z trudnymi tematami. Są tam przecież cierpienie, odrzucenie, jak i śmierć – tłumaczy ksiądz, dodając również, że wejście w duchowy klimat powinno być okazją, by zobaczyć, że to wszystko dokądś prowadzi.

Najbardziej znana na świecie Droga Krzyżowa przebiega ulicami Jerozolimy. Wierni przechodzą wówczas trasą najbardziej zbliżoną do tej, którą dwa tysiące lat temu prowadzony był Chrystus. Z tego wzorca czerpiemy i my. Na terenie województwa śląskiego uwagę zwracają nabożeństwa Drogi Krzyżowej m.in. na Kalwarii Panewnickiej, Piekarskiej i Pszowskiej. Ta ostatnia jest na tyle rozległa, że procesyjne przejście ścieżkami oraz modlitwy przy każdej ze stacji zajmuje nawet dwie godziny. Powstała na początku XX wieku, staraniem ks. proboszcza Brunona Laski, w odległości trzech kilometrów od centrum ówczesnej wsi Pszów, która otrzymała prawa miejskie dopiero w 1954 roku. Dziś przynależy do sanktuarium Matki Bożej Uśmiechniętej, choć administracyjnie znajduje się na terenie parafii Zmartwychwstania Pańskiego. W każdy Wielki Piątek wierni zbierają się przy pierwszej stacji Drogi Krzyżowej. Mimo że parafia jest mała – liczy około 900 wiernych – to na pielgrzymi szlak rusza bardzo dużo ludzi.

Sporym zainteresowaniem cieszy się także Droga Krzyżowa, która co roku przechodzi ulicami Katowic. Dawniej jej początek miał miejsce przy kopalni Wujek. – Tym razem przyjmie trochę inną formułę. 22 marca trasa w Katowicach będzie przebiegała od archikatedry Chrystusa Króla do kościoła ewangelicko-augsburskiego przy ulicy Warszawskiej – mówi ks. Rafał Bogacki.

Na Śląsku nie można pominąć także Drogi Krzyżowej na Jasnej Górze i w okolicach Częstochowy. Monumentalne stacje jasnogórskiej Drogi Krzyżowej zostały wykonane w latach 1900-1913 przez rzeźbiarza Piusa Welońskiego przy pomocy architekta Stefana Szyllera. Znajdują się na zewnątrz murów, wzdłuż zbocza dawnej fosy, w parku założonym przez ogrodnika S. Szczecińskiego. Składają się z 14 grup figur (2-4 postaci w każdej), umieszczonych na specjalnie zaprojektowanych przez Szyllera cokołach (dolne partie wykonano z głazów narzutowych, wyższe z architektonicznie opracowanych ciosów marmuru chęcińskiego). Wyjątkiem jest ostatnia stacja – wielofigurowa płaskorzeźba wpisana w półkole łuku grobu Chrystusa. Kompozycje rzeźbiarskie są przykładem klasycyzmu akademickiego, a cała Droga Krzyżowa – dziełem o niepospolitej wartości artystycznej.

W sanktuarium Matki Bożej Częstochowskiej od 2001 roku znajduje się „Jasnogórska Golgota” Jerzego Dudy-Gracza, czyli Droga Krzyżowa namalowana przez artystę w mistrzowski sposób – pełna barwnych alegorii, fantastycznych szczegółów i postaci, a przy tym ma w sobie wiele współczesnych odniesień. Jak choćby spotkanie Chrystusa nie z samą Matką, ale wszystkimi matkami i obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej. Sam malarz powiedział o niej: „skończyłem Golgotę Jasnogórską, najtrudniejszą pracę mojego życia”. Przyznał również, że zależało mu, aby „nie była historią obrazkową sprzed dwóch tysięcy lat, którą z dobrym samopoczuciem (że to nie myśmy krzyżowali) sprawujemy w Wielki Piątek”.

Na uwagę zasługuje też Droga Krzyżowa w Mstowie na przedmieściu Częstochowy, na Przeprośnej Górce. To tutaj, od 300 lat, przed wejściem do miasta, po raz ostatni zatrzymują się pielgrzymki idące na Jasną Górę. Pątnicy spowiadają się, przepraszają za grzechy (stąd nazwa miejsca), biorą udział we mszy, nabożeństwie Drogi Krzyżowej. Czternaście dużych, surowych, siedmiometrowych krzyży znaczy stacje Męki Pańskiej. Podczęstochowska Kalwaria schodzi stromo w dół, ostro pnie się w górę. Przy dziewięciu stacjach są monumentalne ołtarze – autorstwa Józefa Wypycha. Wyglądają jak wykonane ze spiżu. Są z wypalanej gliny, każdy jest otwartą Biblią, sceną z Drogi Krzyżowej Chrystusa i zawiera cytat ze świętego Ojca Pio, bo na Przeprośnej Górce jest sanktuarium Ośmiu Błogosławieństw, założone przez księdza Eugeniusza Lorka. Droga Krzyżowa jest szczególnym miejscem w sanktuarium. Została wyznaczona w kształcie serca, symbolu, który szczególnie był miły Ojcu Pio. W świątyni Ośmiu Błogosławieństw jest figura świętego włoskiego stygmatyka i jego relikwie – fragmenty zakrwawionych bandaży, którymi owijał dłonie. Na stacji przybijania Jezusa do krzyża żołnierz wbijający gwoździe ma bezkształtną twarz.

Na Śląsku, poza tymi wymienionymi wcześniej, wyróżnić można jeszcze wiele innych Dróg Krzyżowych. Być może są mniej znane, za to posiadają swoją historię i oryginalność. Tak jest choćby w kościele św. Marii Magdaleny w Tychach, gdzie znajduje się Droga Krzyżowa niejakiego J. Kaszy, malarza mikołowskiego, datowana na 1889 rok. Niemal identyczną Drogę Krzyżową ma też kościół Apostołów Piotra i Pawła w Orzeszu-Woszczycach. Te same są figury, identyczne kolory, ale tło i ramy – inne. A najbardziej zaskakujące jest to, że takie same obrazy znajdują się w jednym z jerozolimskich kościołów na Via Dolorosa.

W Tychach znajdziemy również jedną z młodszych Dróg Krzyżowych. Powstała ona w pierwszych latach XXI wieku w kościele bł. Karoliny. Jej autorem jest Roman Kalarus, wybitny plakacista z Katowic. Wokół tej świątyni natrafimy też na bardzo ciekawą plenerową Drogę Krzyżową wykonaną z drewna przez rzeźbiarza Antoniego Toborowicza z Woli Libertowskiej.

Natomiast w kościele Ducha św. w Tychach Droga Krzyżowa dość nieoczekiwanie znajduje się w kaplicy. Bowiem budowniczy kościoła ks. prałat Franciszek Resiak twierdził, że nigdzie nie jest napisane, iż stacje Drogi Krzyżowej muszą być w kościele i nie planował ich. Ponieważ jednak ludzie się domagali, zamówił obrazy. Zależało mu, by były czytelne. Żeby przekaz był jednoznaczny i bezpośredni. Nie chciał, żeby to było współczesne, niewyraźne malarstwo. Ramy zaprojektował architekt Stanisław Niemczyk, projektant całego kościoła. Ta Droga Krzyżowa powstała ok. 1984-1985 r.

Tradycja odprawiania Drogi Krzyżowej narodziła się w Jerozolimie. W średniowieczu rozpowszechnili ją franciszkanie, którzy oprowadzając pątników, zatrzymywali się przy stacjach przedstawiających historię śmierci Jezusa.

Jako pierwszy 14 stacji wprowadził w 1741 roku św. Leonard z Porto Mauritio, który też za zgodą papieża Benedykta XIV założył Drogę Krzyżową w rzymskim Koloseum. Papież ten w tym samym roku wydał specjalne Breve, na mocy którego stacje Drogi Krzyżowej zaczęto erygować w kościołach parafialnych (św. Leonard osobiście erygował 571 Dróg Krzyżowych w kościołach na terenie Włoch).