Konferencja "Między Śląskiem a Wileńczczyzną" już 22-23 września [PROGRAM]

Górny Śląsk i Wileńszczyzna – dwa regiony II Rzeczypospolitej na przeciwległych krańcach państwa – odległe i tak różne. Wydawać by się mogło, że poza odległością mierzoną w kilometrach jeszcze większy dystans dzielił te ziemie w wyniku odrębnych doświadczeń historycznych, krańcowo różnych realiów gospodarczych, odmiennej struktury społecznej. A przecież, gdy w 1922 roku kształtowały się ostatecznie granice państwa polskiego, a w jego obszar niemal równocześnie wchodziły i ziemia wileńska, i część Górnego Śląska, to wartości wnoszone do Rzeczypospolitej przez mieszkańców tych ziem miały wiele wspólnego.

Były nimi doświadczenia pogranicza kultur, wyznań i języków, gorące przywiązanie do własnej „małej”, a jak powiedzieliby wilnianie „bliższej” ojczyzny, umiłowanie własnej mowy, szczególny stosunek do religii. Specyficzne dla obu regionów było nakładanie się identyfikacji religijnej i narodowej. I Ślązacy, i mieszkańcy Wileńszczyzny nie należeli zazwyczaj do ludzi głośnych, poszukujących poklasku, pragnących skupiać na sobie uwagę, rzucających słowa na wiatr. Często milkliwi i nie od razu otwierający się przed obcymi, obdarzeni byli uporem, stałością i ambicją. Choć przed pierwszą wojną światową ani Ślązacy nie znali z autopsji ziem dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego, ani mieszkańcy Wileńszczyzny nie bywali na odległym Śląsku, więź między nimi tworzyła poezja romantyczna, tak silnie związana z Wilnem, a trafiająca do uczuć Ślązaków. Działacz narodowy i dziennikarz Jan Przybyła, urodzony w powiecie gliwickim, jako młody els śląski ten kontakt z literaturą, tworzoną przez wychowanków wileńskiej Alma Mater uznał za istotny dla swych wyborów życiowych. Pisał później: „Dla nas Ślązaków dzieła wieszczów […] miały w sobie coś tak czarującego, że […] do dziś czuję te pierwsze wrażenia, które w ciężkich chwilach życiowych były mi nieraz balsamem, bo jak cudowne tony muzyki odzywały się w duszy, budziły rozumienie tych pierwszych orlich lotów ducha, tych silnych postanowień, by stać się człowiekiem dobrym i mądrym”.

W okresie międzywojennym kontakty naukowe, turystyczne, pielgrzymkowe między Śląskiem a Wileńszczyzną stawały się coraz częstsze, harcerska młodzież śląska wyjeżdżała na obozy w urokliwe zakątki Wileńszczyzny, młodzi wilnianie odwiedzali egzotyczny dla nich przemysłowy Śląsk. Ślązacy wnieśli niebagatelny wkład w rozwój Uniwersytetu Stefana Batorego. Cieszyniak, dr Kornel Michejda stworzył od podstaw Katedrę Chirurgii USB, kierował uniwersytecką kliniką chirurgiczną w Wilnie, przez dwie kadencje był dziekanem Wydziału Lekarskiego. Jego postawa w latach wojny, przeżytych na Wileńszczyźnie, uhonorowana została tytułem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”. Urodzony w Legnicy absolwent Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Wrocławskiego i lektor języka polskiego na tym wydziale Erwin Koschmieder był profesorem filologii słowiańskiej na Wydziale Humanistycznym USB, a przez pewien czas pełnił także obowiązki kierownika słynnej Biblioteki Państwowej im. Wróblewskich w Wilnie.

Po wojnie niejeden z mieszkańców Wilna i ziemi wileńskiej znalazł na Śląsku życiową przystań, warsztat pracy i nową „bliższą” ojczyznę, choć gród nad Wilią i Wilenką, w blasku Ostrej Bramy zajmował w jego pamięci miejsce szczególne.

Konferencja będzie okazją do ukazania paraleli losów Górnego Śląska i Wileńszczyzny, wzajemnych związków różnych części Śląska i Wileńszczyzny w sferze kultury i bezpośrednich kontaktów z okresu II Rzeczypospolitej. Chcemy przypomnieć losy i dokonania ludzi, którzy na różnych etapach życia związani byli z tymi regionami. Szczególne ważne wydaje się ukazanie wkładu osób, które zmuszone do opuszczenia ziemi wileńskiej po II wojnie światowej, właśnie Śląsk uznały za swoje miejsce na ziemi, uczestnicząc tu w budowie życia artystycznego, naukowego i kulturalnego, sercem i umysłem pozostawały między Śląskiem a Wileńszczyzną.

Program konferencji

22 września 2016 r.

• godz. 9.30: Otwarcie konferencji przez JM Rektora Uniwersytetu Śląskiego prof. Andrzeja Kowalczyka i Kierownika Stacji Naukowej Polskiej Akademii Umiejętności w Katowicach prof. Marka Zrałka.

• godz. 10.00- 15.30 – Związki Ziemi Wileńskiej i Górnego Śląska przed II wojną światową

godz. 10.00-12.15 – I sesja – moderator: prof. dr hab. Krystyna Heska-Kwaśniewicz

• prof. dr hab. Tadeusz Bujnicki (Uniwersytet Warszawski): Śląsk w literaturze i publicystyce międzywojennego Wilna (wybrane zagadnienia).
• prof. dr hab. Andrzej Linert (Uniwersytet Jagielloński): Górnośląskie fascynacje dyrektora teatru wileńskiego
• dr hab. Henryka Ilgiewicz (Instytut Badań Kultury Litwy/ Lietuvos kultūros tyrimų institutas): Ślązak profesor Erwin Koschmieder (1895–1977) w Wilnie
• dr hab. Anna Tokarska (Uniwersytet Śląski): Książka wileńska na Śląsku.
• dr hab. Katarzyna Tałuć (Uniwersytet Śląski): Wilno na łamach prasy śląskiej na początku niepodległości
• dr hab. Joanna Januszewska-Jurkiewicz (Uniwersytet Śląski): Śląsk i Ślązacy na łamach prasy wileńskiej na początku lat dwudziestych XX wieku.

dyskusja

• 12.15-12.40 przerwa

12.40 – 15.15 – II sesja – moderator prof. dr hab. Tadeusz Bujnicki

• dr hab. Aleksandra Pethe (Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach): Gustaw Morcinek na Wileńszczyźnie
• prof. dr hab. Krystyna Heska-Kwaśniewicz (Uniwersytet Śląski): Cieszyniak drużynowym w Wilnie. Kontakty harcerstwa na Górnym Śląsku i Wileńszczyźnie
• Mieczysław Dobkowski (Muzeum Górnośląskie w Bytomiu): Śląsk w obiektywie wileńskiego fotografika Jana Bułhaka.
• dr Maja Drzazga-Lech (Uniwersytet Śląski): Stanisław Moniuszko na Górnym Śląsku – z dziejów recepcji postaci i wybranych dzieł kompozytora.
• dr Katarzyna Luksa, dr hab. Joanna Januszewska-Jurkiewicz (Uniwersytet Śląski): Wilnianin na Górnym Śląsku. Wizyta Józefa Piłsudskiego w województwie śląskim w sierpniu 1922 roku.
• dr hab. Krzysztof Nowak (Uniwersytet Śląski): Znad Olzy nad Wilię. Wileńskie lata prof. Kornela Michejdy.
• dr Waldemar Wołkanowski (Uniwersytet Opolski): Sportowe kontakty wileńsko-śląskie w dwudziestoleciu międzywojennym.

Dyskusja

Przerwa

godz. 15.15-16.15

Zwiedzanie wystawy książek o tematyce kresowej Świat Kresów : historia – ludzie – tradycje w Centrum Informacji Naukowej i Bibliotece Akademickiej (CINiBA) w Katowicach, ul. Bankowa 11 a.
Autorka wystawy p. Ewa Żurawska

godz. 16.15-17.30

Spotkanie z poezją i muzyką – prowadzi Maria Stokowska-Misiurkiewicz

• 16.15 – 16.45 Wilno w poezji Tadeusza Kijonki.
• 16.45 – Koncert pieśni Stanisława Moniuszki w wykonaniu Chóru Mieszanego „Słowiczek” – dyrygent p. Elżbieta Kudala

23 września 2016

godz. 9.30-14.30 Dziedzictwo Wilna i Kresów Północno-Wschodnich na Górnym Śląsku po II wojnie światowej.

moderator: prof. dr hab. Marek Piechota

• prof. dr hab. Leon Markiewicz (Akademia Muzyczna Katowice): Z Wilna na Śląsk. Wspomnienie.
• dr hab. Dorota Sula (Muzeum w Gross-Rosen): Przesiedlenia z Wileńszczyzny po II wojnie światowej
• dr hab. Halina Dudała (Archiwum Archidiecezjalne Katowice): Między wyczekiwaniem, nadzieją i lękiem…Losy wileńskiego konwentu sióstr wizytek w latach 1939-1957.
• dr hab. Anna Szawerna-Dyrszka prof. Uniwersytetu Śląskiego: Śląskie tropy Czesława Miłosza.
• s. dr Anna Mroczek (Zgromadzenie Sióstr od Aniołów, Warszawa): Śląsk i Wileńszczyzna. Kult Matki Bożej – istotnym elementem tożsamości krain.

Przerwa

Moderator: dr hab. Joanna Januszewska-Jurkiewicz

• prof. dr hab. Marek Piechota (Uniwersytet Śląski): Śląscy poloniści w Wilnie.
• dr Jan Rauch (Śląska Izba Lekarska): Wileńscy lekarze na Śląsku. Wkład w powstanie i rozwój szkolnictwa medycznego na Górnym Śląsku.
• dr Lucyna Sadzikowska (Uniwersytet Śląski): Uczeni o wileńskich korzeniach w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach.
• dr Grażyna Darłak (Akademia Muzyczna Katowice): Prof. Leon Markiewicz. Wilnianin współtwórcą życia muzycznego w Katowicach.

Dyskusja

***

Organizatorami konferencji są Uniwersytet Śląski w Katowicach, Stacja Naukowa Polskiej Akademii Umiejętności i Biblioteka Śląska, przy współpracy Stowarzyszenia Naukowców Polaków Litwy. Radę Programową konferencji tworzą: prof. zw. dr hab. Wiesław Banyś, prof. zw. dr hab. Jerzy Wyrozumski, prof. zw. dr hab. Tadeusz Bujnicki, prof. zw. dr hab. Krystyna Heska-Kwaśniewicz, prof. zw. dr hab. Alicja Ratuszna, prof. zw. dr hab. Marek Zrałek, dr hab. Anna Szawerna-Dyrszka prof. UŚ, dr hab. Zygmunt Woźniczka. W skład komitetu organizacyjnego wchodzą: dr hab. Joanna Januszewska-Jurkiewicz, mgr Ewa Żurawska, Dorota Bieszczad.

*Marszałek Saługa: PiS buduje swoją siłę na lęku ludzi ROZMOWA JEDEN NA JEDEN
*Wojewoda Wieczorek: Nie będzie medialnych rozliczeń ROZMOWA JEDEN NA JEDEN
*Katowice: 390 porzuconych psów i kotów w te wakacje ZOBACZ ZDJĘCIA, MOŻE ZECHCESZ ADOPTOWAĆ
*Dzieci zasypiają w każdych warunkach NAJŚMIESZNIEJSZE FOTKI
*Sprawdzony i prosty przepis na leczo SPRÓBUJ I SIĘ PRZEKONAJ
*W pełni wyposażone mieszkanie w centrum Katowic może być Twoje! Dołącz do graczy loterii "Dziennika Zachodniego"