Notozaur ze Śląska to nie tylko kości. Zbadano krew prehistorycznego gada

Szczątki notozaura i tanystrofa, z których pochodzi materiał badawczy, zostały znalezione w Gogolinie na Opolszczyźnie oraz w Żyglinie, dzielnicy miasteczka, niedaleko Tarnowskich Gór. Można więc mówić o śląskim wkładzie w próbę zrekonstruowania historii życia na Ziemi.

Nietypowy stan zachowanych kości

Skąd na Śląsku gady ziemnowodne i lądowe? Ćwierćmiliarda lat temu tworzyły bardzo liczną populację i części ich układu kostnego są obecnie odkrywane najczęściej. Na terenach prehistorycznego Śląska miały świetne warunki do życia.

- Rozległe, dość płytkie jeziora z dużą ilością pożywienia, wysepki, na których mogły się do woli wylegiwać - tłumaczy obrazowo dr Andrzej Boczarowski paleontolog i geolog z Uniwersytetu Śląskiego.

Znalezienie przez naukowców najstarszych na świecie naczyń krwionośnych i fragmentów białek zachowanych w kościach gadów było możliwie dzięki dociekliwości mgr. Dawida Surmika z Uniwersytetu Śląskiego, który w ramach pracy doktorskiej zjął się badaniami kości gadów triasowych. - Nietypowy stan zachowania kości już dawno zwrócił moją uwagę. Zidentyfikowałem pod mikroskopem dziwne tkwiące w nich struktury - opowiada Dawid Surmik. - Ku mojemu zdumieniu i radości okazało się, że są to skamieniałe naczynia krwionośne, co potwierdzili też inni badacze.

Naczynia krwionośne zachowały się dzięki mineralizacji tlenkami żelaza. Proces ten musiał być bardzo szybki, co umożliwiło przestrzenne zachowanie się tych struktur.

Powstał już specjalny zespół naukowców

Sprawą zajął się interdyscyplinarny zespół naukowców, wśród których znaleźli się specjaliści z Uniwersytetu Śląskiego, Uniwersytetu Jagiellońskiego i Polskiej Akademii Nauk, w tym światowej sławy prof. Roman Pawlicki, który pół wieku temu odkrył świetnie zachowane, skamieniałe tkanki miękkie (włókna kolagenowe, naczynia krwionośnie i komórki kostne) w kościach dinozaurów pochodzących z osadów lądowych sprzed 80 mln lat (w 1966 roku na łamach prestiżowego czasopisam „Nature” ukazała się na ten temat duża publikacja profesora).

Tymczasem w ścianach naczyń krwionośnych pochodzących z ciał gadów triasowych zachował się także kolagen i to trzykrotnie starszy od tego, który opisał prof. Pawlicki.

- Analizy materiału prowadzono kilkoma uzupełniającymi się metodami, m.in. za pośrednictwem mikroskopu skaningo- wego oraz spektroskopii . Było to pierwsze w Polsce jednoczesne wykorzystanie takich urządzeń w badaniach próbek kopalnych. Wszystko po to, by przedstawić dowody niebudzące niczyjej wątpliwości - dodaje prof. Jacek Szade, fizyk.

Podobne odkrycia jak naszych badaczy są często kwestionowane, bo też dochodzi do zanieczyszczenia próbek na etapie przygotowania czy preparowania. W tym wypadku próbki okazały się jednak stuprocentowo czyste.

Bardzo rzadkie szczątki

Jak przyznaje dr Boczarowski, w stanie kopalnych szczątki kręgowców znaleźć niełatwo. Zwykle błyskawicznie stawały się obiadem dla padlinożerców. Np. w odchodzach dinozaurów znaleziono wyjątkowo dokładnie strawione kości , które dostarczały cennych składników odżywczych. W tej sytuacji znalezienie kilku kości, zęba i żebra można można nazwać paleontologicznym cudem.

- Odnalezienie czegoś więcej jak zarys rozkładającego się ciała, fragmentu skóry, ścięgien, piór czy włosów należą do ekstremalnie rzadkich przypadków. Jak się okazuje, dzięki naszym badaniom materiał ten jest znacznie powszechniejszy niż ktokolwiek do tej pory uważał - podkreśla dr Boczarowski.

Tym bardziej należy cenić wkład cząstki śląskiego notozaura dla rozwoju nauki. Warto dodać, że notozaur nie należał do łagodnych zwierzątek. Osiągał trzy metry długości, miał krótkie nóżki, ale za to długi ogon. Polował na ryby i był najprawdopodobniej żyworodny. Jego szczątki znajduje się na terenie m.in. Chin, Rosji, Niemiec i Polski. Tanystrof - drugi z bohaterów badań - osiągał aż 6 metrów długości, z czego połowę stanowiła szyja. Żył blisko wody, zajadał się skorupiakami i rybami.

Uzupełnią historię Ziemi, odtworzą DNA

Tradycyjna paleontologia skupia się zazwyczaj na anatomii i morfologii opisywanych znalezisk. Nowoczesna paleontologia woli zajmować się nie tylko wyglądem kopalnych zwierząt, ale także tym, jak żyły i jak się zachowywały. To pozwala nie tylko na precyzyjne odtworzenie historii Ziemi i określonego gatunku, ale przyniesie informacje choćby o prehistorycznych łańcuchach pokarmowych i DNA. Jak wyjaśniali naukowcy, w tej sprawie nie powiedziano jeszcze ostatniego słowa. Kości ukrywają przed sobą jeszcze wiele tajemnic.

- Myślę, że niebawem otworzymy kolejne drzwi. Już się cieszę - mówi dr Boczarowski.

Historię odkrycia opisało niedawno amerykańskie pismo „PLOS ONE”.

*Chcesz kupić auto w cenie 15-20 tys. zł? Sprawdź najlepsze oferty
*Co się wydarzyło na "Nocy Kobiet" w Spiżu w Katowicach ZOBACZ ZDJĘCIA
*Rozmowy nie przerywają, transmisja danych szybka RAPORT NAJLEPSZYCH SIECI KOMÓRKOWYCH
*Jesteś Ślązakiem, czy Zagłębiakiem? Rozwiąż quiz
*1000 zł na dziecko: JAK DOSTAĆ BECIKOWE? ZOBACZ KROK PO KROKU

ZOBACZ TAKŻE