Prezes jak gwiazda filmowa

Szwajcarzy postanowili w referendum, że ostateczną decyzję o poziomie płac w spółkach publicznych będą teraz podejmować sami akcjonariusze, a nie ich przedstawiciele, czyli rady nadzorcze - jak to było poprzednio. Wywołało to burzę w świecie finansowym. Dlaczego?
We wspomnianym referendum tę bezprecedensową w świecie propozycję poparło aż 68 procent głosujących, co jak na Szwajcarię jest bardzo wysokim wynikiem. Tym samym opinia publiczna jednoznacznie dała do zrozumienia sferom finansowym, że oczekuje lepszej kontroli nad wynagrodzeniami prezesów firm. Decyzja ta ma istotne znaczenie dla prezesów europejskich przedsiębiorstw, zwłaszcza tych najlepiej zarabiających. Co czwarty z nich jest bowiem zatrudniony w szwajcarskiej firmie. Jednak ich koledzy z Niemiec czy Francji też mają powody do niepokoju, gdyż lewicowi politycy dostali dzięki szwajcarskiemu referendum dodatkowe argumenty. Skoro bowiem nawet znana z niskich podatków i przyjaznych biznesowi regulacji Szwajcaria wprowadza ograniczenia pensji managerów, to pozostałe państwa kontynentu nie powinny pozostawać w tyle. Zwłaszcza że w przyszłości być może pojawią się w Szwajcarii dodatkowe ograniczenia wysokości pensji prezesów w stosunku do płacy minimalnej - jak proponuje tamtejsza partia socjalistyczna.

W Szwajcarii batalia o tę ustawę trwała od lat, jej autor Thomas Minder zaczął ją w 2001 roku. Wtedy, podobnie jak teraz w Polsce, upadał narodowy przewoźnik lotniczy, a jego prezesi mimo to dostali sowite odprawy. Minder uznał, że nieporozumieniem jest, by tylko managerowie zasiadający w radach nadzorczych decydowali o zarobkach swych kolegów w zarządach, a akcjonariusze nie mieli tu nic do gadania. Dlaczego dopiero teraz ten pomysł zyskał akceptację?
Miarka się przebrała, kiedy okazało się, że Daniel Vasella, były prezes szwajcarskiej firmy farmaceutycznej Novartis, w zamian za niepodjęcie pracy u konkurencji zarobi w ciągu najbliższych sześciu lat 72 miliony franków szwajcarskich. Ludzie zaczęli się zastanawiać, czy pensja na poziomie 40 mln złotych rocznie za nicnierobienie ma jakikolwiek sens i w efekcie w referendum powiedzieli: nie! Pod naciskiem opinii publicznej sam prezes Vasella przyznał, że tak wysoka odprawa... była błędem.

Ktoś bada, skąd biorą się tak wysokie pensje prezesów?
Problem wynagrodzeń managerów jest od dawna badany przez ekonomistów, szczególnie w USA i warto nieco przybliżyć tę wiedzę. Zacznijmy więc od tego, ile właściwie zarabia przeciętny manager bardzo dużej spółki publicznej. Dla prezesów spółek z indeksu S&P500 średni roczny zarobek to 10 milionów dolarów. To oczywiście bardzo duża kwota, przekraczająca 200 razy dochód przeciętnego amerykańskiego gospodarstwa domowego. Nie jest jednak prawdą, że managerowie zarabiają coraz więcej - szczyt koniunktury w świecie prezesów przypadł na rok 2000, kiedy to ich zarobki przewyższały dochód przeciętnej rodziny 350 razy, sięgając (w dzisiejszych cenach) 20 milionów dolarów rocznie. Od tamtej pory mamy do czynienia z powolnym spadkiem średnich wynagrodzeń.

Czy wiadomo, co zwykle składa się na pensję prezesa?
Przykładowo Lawrence Ellison, prezes Oracle - trzeci najlepiej zarabiający manager w 2010 roku na świecie - otrzymał 250 tys. dolarów rocznej "gołej" pensji. Resztę stanowiły kwartalne premie za realizację wyznaczonych przez zarząd zadań (było to 6,5 miliona dolarów) oraz opcje na akcje firmy Oracle o wartości 62 milionów dolarów. Te ostatnie mogą jednak okazać się bezwartościowe, jeśli cena akcji firmy w wyniku urzędowania Ellisona spadnie. Ma to kolosalne znaczenie, gdyż instrumenty te spieniężyć można dopiero za kilka lat. W razie słabych wyników spółki zarobki prezesa mogą więc spaść nawet o 90 procent.
W zeszłym roku koncern Volkswagena miał rekordowy zysk netto 21,7 mld euro, a mimo to rada nadzorcza VW postanowiła ograniczyć w latach 2012 i 2013 roczną premię prezesa do 6,75 mln euro, a pozostałych członków zarządu do 2,5 mln euro.

Koncern chce za to podzielić się zyskami ze swoimi akcjonariuszami. Sądzi pan, że ktoś z zarządu VW zrezygnuje - w efekcie prezesi dostaną o 14 mln euro mniej niż rok wcześniej?
Prawdopodobnie większość managerów wkładałaby tyle samo wysiłku w pracę, nawet jeśli ich zarobki byłyby kilka razy mniejsze. Ciężar pracy i odpowiedzialności, ani nawet wysokie ryzyko zwolnienia nie wyjaśniają w pełni wysokości wynagrodzeń. Powodem aż tak wysokich płac prezesów jest konkurencja o talenty, która rozgrywa się między ich pracodawcami. Niektóre badania wskazują, że zmiana wartości firmy aż w 30 proc. zależy od osoby zarządzającego.

Czy można tego dowieść?
Załóżmy, że talenty Ellisona, prezesa Oracle, powodują wzrost marży zysku netto o jeden punkt procentowy. Oracle w 2012 roku zamienił 37,1 miliarda dolarów przychodów na 10 miliardów dolarów zysku dla akcjonariuszy (marża zysku netto wyniosła więc 27 proc.). Gdyby w wyniku zmiany na stanowisku prezesa marża spadła o 1 punkt procentowy, oznaczałoby to spadek zysku dla akcjonariuszy o 354 miliony dolarów. Oszczędność na pensji rzędu 35 milionów dolarów okazałaby się więc pozorna. Podobna logika przemawia za rekompensowaniem byłym prezesom faktu niepracowania dla konkurencji, choć o wiele trudniej jest wtedy dowieść społecznej użyteczności takiego rozwiązania.

Co ciekawe - zarobki muzyków, aktorów i sportowców są o wiele bardziej społecznie akceptowalne. Stosunek społeczeństwa do nierówności w ogóle jest dość ambiwalentny. Nikt na przykład nie popiera konfiskaty wygranej w Lotto, która co roku robi przecież z niektórych ludzi milionerów w sposób całkowicie niezasłużony. Z tej perspektywy powinno dziwić, dlaczego tak emocjonują zarobki managerów.
Rozmawiał Mariusz Urbanke

Naszym daleko do krezusów

Różnice między zarobkami managerów i szeregowych pracowników są w Polsce coraz większe.

Najniższa płaca to dziś 1600 zł, a przeciętna płaca w sektorze przedsiębiorstw w styczniu 2013 r. wyniosła 3680,30 zł i wzrosła jedynie o 0,4 proc. w porównaniu do analogicznego okresu w zeszłym roku. W tym samym czasie inflacja wzrosła o 1,7 proc. Mamy więc do czynienia ze spadkiem płac realnych o 1,3 proc.

Tymczasem prezes banku "polskich ciułaczy", czyli PKO BP Zbigniew Jagiełło zarobił w zeszłym roku 2,5 mln zł, a w 2011 r. dostał 2,1 mln zł, rok wcześniej 1 mln zł. Postęp więc widać. Cezary Stypułkowski, prezes BRE Banku, miał w ub.r. 2,1 mln zł pensji plus 2,05 mln zł premii za 2011 r.

A jak wyglądają odprawy dla polskich managerów?

Po ponad milion 300 tysięcy złotych premii dostali dwaj szefowie rządowej spółki PL. 2012 - podała Informacyjna Agencja Radiowa. Rada nadzorcza uznała, że dobrze wykonali swoją pracę podczas Euro. Nie jest to jednak rekord. Według Raportu Rocznego PKN Orlen łącznie wynagrodzenia i odprawy zarządu płockiego koncernu za 2004 rok, obejmujące w sumie 12 kolejnych jego członków kosztowały aż 45 mln 159 tys. zł. Jan Krzysztof Bielecki, dziś szef Rady Gospodarczej przy premierze, dostał 7,3 mln zł odprawy odchodząc z Banku Pekao.

Managerom daleko jednak do finansowych szczytów.

W tym samym czasie, kiedy Lawrence Ellison - trzeci najlepiej zarabiający manager w 2010 roku na świecie, o którym mowa w tekście wyżej - zarobił 70 milionów dolarów, jeszcze więcej zarobili Leonardo DiCaprio (77 milionów) czy Tiger Woods (75 milionów).

*Ranking szkół nauki jazdy 2013
*Restauracja Rączka gotuje otwarta ZOBACZ ZDJĘCIA
*Granica polsko-niemiecka 1922 na Górnym Śląsku [SENSACYJNE ZDJĘCIA]
*Podziemny dworzec autobusowy w Katowicach działa! [ZDJĘCIA]