Smutna historia nieistniejącego zamku i pałacu w Świerklańcu. Kiedyś zachwycały, dziś próżno ich szukać

W okresie średniowiecza zamek w Świerklańcu należał do dynastii Piastów. W 1289 roku książę piastowski Kazimierz II złożył hołd królowi Czech Wacławowi, a po jego śmierci ziemie Księstwa Bytomskiego zostały podzielone pomiędzy trzech synów Kazimierza II. W wyniku podziału zamek i okoliczne ziemie przypadły jednemu z synów, księciu Władysławowi.

Po śmierci Władysława i jego braci, król Czech Karol IV podzielił ziemie księstwa na dwie części w 1369 roku. Okolice Świerklańca wraz z zamkiem otrzymał w spadku książę Konrad I oleśnicki. W 1475 roku król Węgier Maciej Korwin zajął księstwo bytomskie i w 1477 roku przekazał ziemię bytomską i zamek w Świerklańcu Janowi z Żerotina. W 1498 roku ziemię bytomską wraz z zamkiem w Świerklańcu kupił książę opolski Jan II Dobry z rodu Piastów.

W 1513 roku większość budowli zamku była zbudowana z drewna dębowego, a murowane były jedynie eliptyczny mur obwodowy i piwnice. W 1526 roku zamek w Świerklańcu i Bytom przeszły na własność margrabiego Jerzego Hohenzollerna, księcia Karniowa, i od tej pory były własnością dynastii Hohenzolernów.

W 1620 roku zamek został wydzierżawiony na trzy lata Janowi Siekwiecińskiemu. Od 1623 roku obiekt stał się główną siedzibą rodu Henckel von Donnersmarck, pochodzącego ze Spiszu, który w 1671 roku został podzielony na linie. Od tego czasu zamek był własnością linii świerklaniecko-tarnogórskiej, której członkowie przebudowali go w stylu neogotyckim.

W czasie II wojny światowej zamek został znacznie zniszczony i rozgrabiony, a jego ruiny wpisano do rejestru zabytków w 1957 roku. W 1960 roku podjęto decyzję o odbudowie zamku i w 1961 roku Ministerstwo Kultury i Sztuki wydało nawet ku temu nakaz. 20 grudnia 1961 roku Ministerstwo Kultury i Sztuki wydało decyzję nakazującą odbudowę zamku. Pomimo tego Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Tarnowskich Górach zleciło ZGKiM w Świerklańcu rozbiórkę ruin zamku, co nastąpiło poprzez wysadzenie go przez wydelegowanych do tego górników we wrześniu 1962 roku.

Pozostałości uprzątnęła miejscowa ludność w zamian za możliwość wykorzystania gruzów na własny użytek. Wojewódzki Konserwator Zabytków dowiedział się o zniszczeniu zamku dopiero 30 listopada 1962 roku.

Podczas pobytu we Francji, hrabia Guido Henckel von Donnersmarck obdarował swoją ukochaną Blancę de Païva wspaniałym pałacem Pontchartrain, który znajdował się w pobliżu Paryża. Jako że stary zamek w Świerklańcu nie spełniał standardów wygody dla markizy, hrabia najpierw rozważał przeniesienie pałacu z Francji do Świerklańca, ale ostatecznie zdecydował się na budowę zupełnie nowego obiektu, opartego na francuskim stylu.

W latach 1869-1876, niedaleko starego Zamku Piastowskiego, powstała wspaniała rezydencja w stylu Ludwika XIV, znanego później jako "Mały Wersal". Pałac został zaprojektowany przez Hectora Lefuela, nadwornego budowniczego Napoleona III, który był znany między innymi z przebudowy paryskiego Luwru. Pałac zawierał 34 duże sale oraz 6 luksusowych apartamentów, z wyposażeniem w ekskluzywne łazienki, systemy ogrzewania i wentylacji.

W pobliżu rezydencji, specjalnie dla cesarza Wilhelma II, który często odwiedzał Donnersmarcków, zbudowano mniejszy obiekt zwanym Pałacem Kawalera.

Zamek i pałac zostały splądrowane i podpalone w 1945 i ostatecznie zniszczone w czasach PRL. Nadający się budulec uzyskany z ruin oraz marmury i kamienne bloki posłużyły do budowy Pałacu Kultury Zagłębia w latach 1951-1958.

Z zespołu pałacowego do dzisiaj ocalały baseny, tarasy i fontanny, wspomniany Pałac Kawalera oraz kościół z grobowcami rodziny. Autorem rzeźb na tarasie, które ocalały do dziś, był Emmanuel Frémiet.

Dwie pochodzące z parku pałacowego rzeźby lwów znajdują się w Zabrzu (zdobią wejście do parku przy ulicy 3 Maja), natomiast brama do pałacu zdobi dziś wejście do ogrodu zoologicznego w chorzowskim parku rozrywki.