„W Muzeum” twórczy ferment. Pierwszy numer kwartalnika Muzeum Śląskiego

Kwartalnik ma być zaproszeniem do odwiedzin Muzeum, a także platformą do komunikacji i odnowienia kontaktu z gośćmi oraz innymi instytucjami kultury po okresie izolacji związanej z pandemią.

Działalność wydawnicza to, obok aktywności wystawienniczej i edukacyjnej, bardzo ważny aspekt funkcjonowania Muzeum. Jak dotąd pod szyldem instytucji opublikowano już ponad 400 pozycji. Katalogi wystaw, monografie, albumy, publikacje pokonferencyjne i książki dla dzieci wydawane przez Muzeum Śląskie cieszą się zainteresowaniem szerokiego grona odbiorców. Pozwalają poznać i lepiej zrozumieć różnorodne zjawiska zachodzące w sztuce, oblicza historii Śląska, bohaterów i bohaterek wydarzeń z przeszłości. Nowe wydawnictwo ma kontynuować tę misję, jednak jego zadanie jest szersze.

– Kwartalnik „W Muzeum” to nasza nowa inicjatywa. Chcemy, żeby była ona przede wszystkim okazją do spotkania. Spotkania z fascynującymi historiami, wyjątkowymi dziełami sztuki, cennymi zabytkami i nietuzinkowymi postaciami, o których na łamach pisma będą opowiadać zarówno pracownicy naszej instytucji, jak i zaproszeni goście – pisze we wstępie do pierwszego numeru „W Muzeum” Maria Czarnecka, dyrektorka Muzeum Śląskiego w Katowicach.

Z koncepcją powołania wydawnictwa periodycznego Muzeum Śląskie nosiło się już dłuższy czas. Ostatecznie idea wykrystalizowała się w formie kwartalnika, który odpowiada na zmiany, jakie zachodzą w życiu społecznym na skutek izolacji.

– Ma być sygnałem, że materialna forma jest podstawową formą kontaktu ze sztuką. W obliczu wydarzeń związanych pandemią, czyli społeczną alienacją i zamknięciem instytucji kultury, chcemy dotrzeć do zwiedzających oraz innych placówek, żeby pokazać, co się u nas dzieje – tłumaczy dr Karol Makles, pełnomocnik dyrektora ds. działalności podstawowej Muzeum Śląskiego.

Pandemia ujawniła, że kontakt ze sztuką w formie cyfrowej może być alternatywą, jednak nie zastąpi rzeczywistego doświadczenia i emocji wynikających z kontaktu z dziełami. Przestrzeń wirtualna ma także ograniczenia związane ze sposobem prezentacji wystaw i eksponatów.

– To doświadczenie wielu instytucji, nie tylko polskich, ale też światowych, jak chociażby British Museum. Przyjście do muzeum, miejsca, gdzie mieszkają muzy, czyli świątyni sztuk, jest okazją do przeniesienia się w zupełnie inny świat. O tym też ma mówić nasz kwartalnik – przekonuje dr Karol Makles.

W pierwszym numerze „W Muzeum” sporo miejsca poświęcono historii placówki – od krystalizowania się początkowej idei muzeum z perspektywy kolekcji Dobrowolskiego i pierwszych przedwojennych koncepcji, aż po dziś. Opowiada o tym Krystyna Pieronkiewicz-Pieczko w tekście Skazane na nowoczesność. Początki Muzeum Śląskiego w Katowicach. Muzeum z miejsca kopalnianego staje się przestrzenią aktywności edukacyjno-społeczno-kulturalnych.

– Będziemy dążyć do tego, żeby o kulturze i sztuce wypowiadały się autorytety. W numerze pierwszym pojawia się wywiad z śp. profesorem Woźniczką dotyczący fenomenu Śląska. To jedna z ostatnich przeprowadzonych z nim rozmów. Z drugiej strony chcemy także, aby w każdym numerze znalazło się miejsce na felieton, który z różnych perspektyw będzie podejmował zagadnienia dotyczące kultury i sztuki na Śląsku – mówi dr Karol Makles.

Miłośnicy architektury z pewnością zatrzymają się dłużej przy tekście Aleja Korfantego numer 3. Przedstawiona jest w nim historia pięknego, ceglanego gmachu, usytuowanego nad Rawą, w którym od 1898 roku znajdował się Grand Hotel Wiener. Po plebiscycie i powstaniach śląskich Katowice stały się częścią Polski, a imponujący budynek zaczął pełnić funkcje biurowe. Tak było do 1984 roku, kiedy to gmach objęło w posiadanie Muzeum Śląskie. Szczegółową historię tego wyjątkowego miejsca można zgłębić, czytając tekst Ewy Caban.

Następnie Paweł Doś w Nowa siedziba Muzeum Śląskiego. Od kopalni węgla do kopalni kultury przedstawia w szczegółach historię tego miejsca. Autor przenosi czytelników do początku XIX wieku i prowadzonej tu działalności przemysłowej, wskazując fenomenalną transformację w tytułową kopalnię kultury, jaka dokonała się na początku XXI wieku.

– Forma wydawnicza jest takim komunikatem, który ma mówić o tym, jaki jest nasz region. Śląsk zaskakuje pewnym przełamaniem konwencji. Osoby, które wracają do Katowic po pięciu, dziesięciu latach, widzą, jakie zmiany zachodzą w mieście – że to zupełnie inna kraina niż kilkanaście lat wstecz. Doskonale widoczny jest duży skok cywilizacyjny. Tak chcemy też patrzeć na Muzeum Śląskie, które z kopalni węgla stało się kopalnią kultury – dodaje dr Karol Makles.

Osoby zainteresowane industrialnym dziedzictwem regionu, czytając pierwszy numer „W Muzeum”, będą miały okazję poznać bliżej historię najbardziej charakterystycznego elementu budynku nowego Muzeum Śląskiego – kopalnianego szybu „Warszawa II”. O historii wieży szybowej w kontekście przemian historycznych w tekście Katowicki Belweder, czyli wieża szybu Warszawa II opowiada Paweł Doś.

– Chcemy na bieżąco informować o licznych wydarzeniach społeczno-kulturalnych, w których Muzeum bierze udział. Będziemy się też zatrzymywać dłużej przy najciekawszych, wybranych przez nas eksponatach – tłumaczy dr Karol Makles.

W pierwszym numerze takim obiektem jest fotel Marszałka Sejmu Śląskiego, który symbolicznie wiąże się ze stuleciem powrotu Śląska do Polski. Eksponat można zobaczyć, odwiedzając wystawę Światło historii. Górny Śląsk na przestrzeni dziejów. Marszałkowski fotel stanowi doskonały przykład udanego połączenia elementów kultury polskiej z nowoczesnym wzornictwem. Podobnie jak inne obiekty wyposażenia gmachu Sejmu Śląskiego, fotel utrzymany jest w modnej wówczas stylistyce art déco. Historię tego wyjątkowego mebla w tekście Fotel marszałka Sejmu Śląskiego przedstawia Magdalena Niziołek.

Maciej Bartków w artykule Kulisy rewindykacji wprowadza niezwykle istotny temat, jakim jest próba odzyskania skradzionych dzieł sztuki. Muzeum Śląskie do dziś poszukuje prawie stu obrazów z przedwojennej Galerii malarstwa polskiego, które zaginęły podczas wojny i w pierwszych tygodniach po jej zakończeniu. Część z nich udało się odzyskać, a kulisy mozolnego procesu odnajdywania utraconych dzieł zostaną przedstawione w cyklu reportaży publikowanych w następnych numerach „W Muzeum”.

W kolejnych wydaniach kwartalnika będzie można znaleźć zapowiedzi wystaw. Aktywność Muzeum Śląskiego na polu wystawienniczym nie ogranicza się jedynie do ekspozycji dostępnej w budynku przy ul. Dobrowolskiego 1. Wiele projektów realizowanych jest także w przestrzeni plenerowej – wystawy prezentowane m.in. na lotnisku w Pyrzowicach, katowickim Rynku i na dworcach w całej Polsce.

– Chcemy patrzeć na to wydawnictwo jako na narzędzie do upowszechniania naszej aktywności nie tylko w regionie, ale również wśród osób szukających przestrzeni muzealnych z całej Polski – zapowiada dr Karol Makles.

Następny numer kwartalnika „W Muzeum” ma zostać opublikowany na przełomie czerwca i lipca. Nakład, który obecnie wynosi 1500 egzemplarzy, w kolejnych wydaniach będzie dostosowany do potrzeb odbiorców.

– Założyliśmy, że główną formą kwartalnika będzie wersja papierowa. Chcielibyśmy, żeby poza największymi instytucjami kultury województwa śląskiego był dostępny także w innych muzeach w Polsce, aby pokazać naszą specyfikę i zaprosić do odwiedzenia Śląska – wyjaśnia dr Karol Makles.

Zwiedzanie regionu wokół nowoczesnych instytucji kultury może przełamać stereotypy o Śląsku, które wciąż funkcjonują w innych częściach kraju. Już samo zaproszenie ma pokazać naszą różnorodność.

– Łamy kwartalnika „W Muzeum” będą życzliwie przyjmować także reprezentantów innych ośrodków kultury. Planujemy szerszą dyskusję na temat działalności muzealnej i kulturalnej na Śląsku. Możliwe, że takie forum uda nam się zorganizować już w trzecim lub czwartym numerze – kończy dr Karol Makles.