Bytomski Plac Słowiański. Zielona oaza. Mieszkańcy bardzo go lubią. „Czy to na pewno jest ten brudny, szary Bytom?”

Historia placu Słowiańskiego w Bytomiu sięga początków XX wieku. Wcześniej tereny te należały do zamożnych bytomskich rodzin: Paikerów i Schastoków. Nazywano je „Paniowskim Polem”. Za nim ciągnęły się już tylko niezabudowane pola. Kiedy wykupiło go miasto, w okolicy powoli zaczęły powstawać kolejne zabudowania. Miejsce nazwano „placem Wilhelma” (Wilhelms Platz) na cześć cesarza. Swą obecną nazwę miejsce to otrzymało w roku 1945.

Był najdalej wysuniętym na północ placem w mieście. Patrząc na podłużny, prostokątny teren z licznymi drzewami i zieleńcem pośrodku, trochę trudno uwierzyć, że pierwotnie miał on być... okrągły. Miało rozchodzić się od niego pięć ulic: na południe, zachód, północ, wschód i ukośnie - w kierunku obecnego placu Akademickiego. Ostatecznie jednak plany te nie weszły w życie.

W 1908 roku wzniesiono tam gmach Żeńskiego Królewskiego Seminarium Nauczycielskiego (w którym od 1029 r. mieściła się Akademia Pedagogiczna – jedyna tego typu uczelnia na Górnym Śląsku). Zabudowę mieszkalną tego miejsca rozpoczął w 1909 roku budowniczy z Szarleja Franz Ryba. W następnych latach wznoszono tu kolejne domy, zaprojektowane przez Ignatza Kupkę, Georga Skrzypka i Karla Mainkę.

Budowy dobiegły końca na początku lat 30. Znajdujące się na wschodniej i zachodniej pierzei wytworne mieszczańskie kamienice, noszące znamiona secesji i modernizmu, cieszą oko do dziś. Są wyjątkowo ładne.

We wrześniu 1925 roku na środku placu Wilhelma stanął pomnik Selbstschutzu (Samoobrony). Była to niemiecka militarna organizacja walcząca przeciwko powstańcom śląskim. Pomnik miał formę stylizowanego sarkofagu, upamiętniał członków organizacji poległych podczas powstań na Górnym Śląsku. Jego odsłonięcie wywołało gwałtowne starcia z policją nielegalnych bojówek nacjonalistycznych, które z tej okazji ściągnęły do miasta. Stał w tym miejscu do końca II wojny światowej.

Po wielu latach miejsce ponurego sarkofagu zajęła nowoczesna rzeźba „Żagiel”. Jej autorzy to autorski tandem Henryk Fudali i Józef Sawicki. To właśnie oni stworzyli także, znanego okolicznym mieszkańcom jako „Paluch”, Koguta na Stroszku i wiele innych bytomskich rzeźb. Fundali to zresztą postać bardzo ciekawa, jest on autorem, między innymi, figur... prehistorycznych gadów w skali 1:1, które można oglądać w skalnej dolinie w Śląskim Ogrodzie Zoologicznym.

„Żagla” już nie ma, zniknął w 2009 roku. Rok później plac zmodernizowano. Wycięto chore drzewa, usunięto żywopłoty z ligustru i przebudowano środkową rabatę. W północnej części powstał plac zabaw.

Właśnie część północną placu wieńczy najbardziej okazała świątynia wybudowana w Bytomiu w okresie międzywojennym: kościół św. Barbary, nazywany dziś przez mieszkańców pieszczotliwie „Baśką”. Nie stoi on na samym placu, lecz kilkadziesiąt metrów dalej. Góruje jednak nad okolicą i pięknie zamyka perspektywę.

Świątynię wzniesiono w latach 1928-1931 według projektu znanego architekta Richarda Kicktona z Poczdamu. Wieńcząca plac okazała dwuwieżowa bazylika, w zamyśle autora nawiązywała do sąsiedniej bazyliki piekarskiej i miała stanowić jej... konkurencję. Niezwykła konstrukcja „Baśki” to temat na zupełnie osobą historię.