Dworzec kolejowy w Częstochowie. Historia od XIX w. do 2023 r. Zobacz stare ZDJĘCIA i aktualne wizualizacje

Kolej Warszawsko-Wiedeńska, nazywana też Drogą Żelazną Warszawsko-Wiedeńską była pierwszą linią kolejowa na ziemiach Królestwa Polskiego i drugą w Rosji. Połączyła Warszawę z granicą  zaboru austriackiego. Regularne kursy pociągów ruszyły 15 czerwca 1845 po ukończeniu odcinka do Grodziska Mazowieckiego. Otwierano kolejne połączenia: do Skierniewic i Łowicza , Częstochowy, do granicy w Maczkach. Linia o długości 327,6 km miała 27 stacji. Szerokość toru 1435 mm odpowiadała standardowi przyjętemu na kolejach w większości państw ówczesnej Europy.

Pierwszy pociąg wjechał do Częstochowy 17 listopada 1846 r. Dworzec był jedną z najbardziej charakterystycznych budynków w mieście. Był budowany w latach 1845 -1846, pierwotnie późnoklasycystyczny o sylwecie nawiązującej do kształtu lokomotywy, został przebudowany około 1900 roku przez Czesława Domaniewskiego , architekta kolei warszawsko – wiedeńskiej.

Pierwszy pociąg elektryczny wjechał na stację Częstochowa w 1956 roku.

Prymas Stefan Wyszyński jeździł do Rzymu zawsze pociągiem z Warszawy przez Częstochowę. Pociąg "Chopin" wjeżdżał na dworzec w Częstochowie, z okna wychylał się uśmiechnięty kardynał. Prymas odbierał kwiaty, mówił parę słów, błogosławił, zebrani na peronie częstochowianie śpiewali.

W latach 70. XX wieku zdecydowano o rozbiórce dworca i wybudowaniu nowego.

Ponad 20 lat trwała budowa nowego głównego dworca kolejowego w Częstochowie.

Budynek wyburzono w 1979 r., stawiając tymczasowy barak. Tymczasowy na... 15 lat. Ze starego dworca pozostała zabytkowa toaleta przy peronie 1. W katach 90. przerobiono ją nawet na bar. Dziś jest to zamknięty budynek.

Projektantem nowego dworca był krakowski architekt Ryszard Frankowicz. Oficjalnie dworzec w Częstochowie został otwarty w 1996 r., z udziałem prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego, ale pięć lat wcześniej gotowy był najdłuższy, drugi peron, na który wjeżdżały pociągi z młodzieżą przybywającą na spotkanie z Janem Pawłem II na VI Światowy Dzień Młodzieży na Jasnej Górze.
Cztery lata temu przeprowadzono generalny remont peronów, pasażu.

Po latach okazało się, że dworzec jest za duży, jak na potrzeby miasta i pielgrzymów, a lokale do wynajęcia stoją puste. W 2019 roku kolej rozstrzygnęła konkurs na budowę nowego dworca w Częstochowie, który wygrała Pracownia architektoniczna Toprojekt Marek Wawrzyniak (Rybnik), NStudio (Paryż) i Studio Antonini (Paryż).

Wybrana koncepcja budynku dworca zakłada powstanie w miejscu obecnych pawilonów wschodniego i zachodniego dwóch nowych, przeszklonych budynków. W części wschodniej planowane jest umieszczenie na parterze kas biletowych, informacji, punktu wynajmu samochodów, automatów biletowych, toalet oraz zejścia do przejścia podziemnego. Na poziomie pasażu górnego (piętro) mają pojawić się pozostałe pomieszczenia obsługi podróżnych (poczekalnia, restauracja, miejsce zabaw dla dzieci, księgarnia, kaplica i drugi zespół toalet). Ostatnia kondygnacja skryje pomieszczenia techniczne i administracyjne. W części zachodniej znajdą się m.in. mała poczekalnia, biletomaty i toalety. Pasaż nad torami pełnić będzie funkcję handlową.

W sąsiedztwie nowej bryły zaprojektowano wieżę zegarową nawiązującą do zlokalizowanego po wschodniej stronie stacji dawnego dworca kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, który posiadał tego rodzaju dominantę architektoniczną.

Nową fasadę dworca od części wschodniej będą tworzyły paskowany, biało-czarny prostopadłościan części górnej oparty na szklanej ciemnej części dolnej i nowa wolnostojąca wieża. Projektant zaproponował zastosowanie mlecznego szkła jako okładziny wieży. Materiał ten daje możliwość zarówno odbijania światła dziennego, jak i podświetlenia nocą od wewnątrz. Według koncepcji fasada części zachodniej pokryta zostanie w górnej części metalowymi refleksyjnymi panelami. Ma to za zadanie umożliwić „grę świateł”, która „odmaterializuje” obiekt i da wrażenie liniowego ruchu, który jest kwintesencją kolei.

Już po wyłonieniu projektu architektonicznego w konkursie na nowy dworzec, pomysłów na zagospodarowanie tego miejsca było kilka. Pierwszy z nich mówił o przekazaniu dworca miastu, które mogłoby przeznaczyć go na swój cel tak, jak to miało miejsce np. w Toruniu. Dworzec na podobnych zasadach mogłyby przejąć również władze województwa.

Innym rozwiązaniem mogłaby być sprzedaż dworca prywatnemu podmiotowi, który przeznaczyłby go na cele komercyjne. Wcześniej deklaracje przejęcia dworca zgłosili częstochowscy przedsiębiorcy na czele ze Stefanem Rybickim. Ostatnim rozwiązaniem byłoby przekazanie pieniędzy przeznaczonych na remont na modernizację obecnego dworca.

Scenariusz mówiący o odnowieniu obecnego budynku i wykorzystaniu jego potencjału nie zyskał aprobaty PKP i nie zostanie jednak zrealizowany.

- Prace związane z opracowaniem dokumentacji projektowej zostały zakończone. Obecnie przygotowujemy się do ogłoszenia postępowania na wybór wykonawcy prac budowlanych. Przypomnijmy, że proces inwestycyjny od samego początku był jawny i transparentny oraz szeroko relacjonowany przez media - mówił nam w marcu Bartłomiej Sarna, rzecznik prasowy PKP.

- Przeprowadziliśmy konsultacje społeczne, konkurs architektoniczny przy współpracy z SARP oraz miastem, dzięki któremu przy pomocy architektów i specjalistów branżowych udało się wyłonić optymalne rozwiązania architektoniczne dla tej inwestycji. Propozycje społeczników, które były prezentowane w poprzednim roku, nie wyszły poza luźne pomysły, dlatego też jako inwestor nie możemy brać ich pod uwagę. Jako spółka mamy olbrzymie doświadczenie w modernizacji dworców kolejowych. W całej Polsce zakończyliśmy, w samym tylko Programie Inwestycji Dworcowych na lata 2016-2023, 73 inwestycje dworcowe. Były wśród nich przebudowy dużych dworców historycznych, takich jak Skarżysko-Kamienna czy Węgliniec oraz dworców mniejszych. W ramach programu budujemy też całkiem nowe dworce, nie tylko w formule Innowacyjnych Dworców Kolejowych, ale też dużych indywidualnych projektów tj. Włocławek (w budowie), Olsztyn Główny (w budowie) czy właśnie ruszająca budowa nowego dworca w Koszalinie - zaznacza Bartłomiej Sarna.