Palące się składowiska odpadów to ogromne zagrożenie dla środowiska i ludzi. Czy odpady da się skutecznie utylizować?

– Jeśli spojrzeć na analizy środowiskowe miejsc, w których doszło do takich wypadków, widać wyraźnie duże przemieszczanie się zanieczyszczeń, nawet na odległość kilku kilometrów. Dodatkowo wiele zanieczyszczeń kumuluje się w środowisku i może skażać je przez wiele lat – zauważa ekspertka.

Zanieczyszczane jest wówczas całe środowisko:

• powietrze,
• gleba,
• woda, która jest dodatkowym kanałem migracji.

Zdaniem dr Sylwii Stegenty-Dąbrowskiej, po każdym pożarze, składowiska odpadów powinny być wykonane szczegółowe badania środowiskowe.

– Tak się nie dzieje, ponieważ problemem jest ich bardzo wysoki koszt, ale również zakres analiz, który wymaga współpracy wielu różnych ekspertów. Takie badania są szczególnie ważne w przypadku odpadów niebezpiecznych. To te, które wykazują co najmniej jedną z niebezpiecznych właściwości, np. wybuchowe, utleniające, łatwopalne, drażniące, toksyczne, rakotwórcze, żrące, zakaźne, uczulające czy działające szkodliwie na rozrodczość – tłumaczy ekspertka.

Jak dodaje, wbrew pozorom odpady takie nie są generowane tylko przez zakłady przemysłowe, ale również w naszych domach. To m.in.:

• baterie i akumulatory,
• resztki farb, lakierów i klejów,
• środki czyszczące,
• aerozole.

Badaczka wskazuje, że odpady niebezpieczne można wprawdzie tymczasowo magazynować, jednak czas ten jest ograniczony do maksymalnie 3 lat i to tylko wtedy, kiedy zachodzą określone w przepisach przesłanki, np. kiedy względy technologiczne nie pozwalają na natychmiastowe przetworzenie odpadów. – Gromadzenie odpadów bez uzasadnienia jest więc zabronione i grozi za to ogromna kara pieniężna. To jednak często tylko teoria – zauważa.

Metody przechowania i utylizacja powinny być dostosowane do właściwości danej substancji tak, aby zapewnić bezpieczną utylizację tych odpadów. Dla wielu z nich istnieją dokładne procedury postępowania np. w przypadku azbestu jest to składowanie, a w przypadku odpadów medycznych – spalanie w specjalnych warunkach.

Stegenta-Dąbrowska zauważa, że do najpopularniejszych metod utylizacji odpadów niebezpiecznych zalicza się spalanie w temperaturze 850 do 1100 st. C, witryfikację (zeszkliwienie odpadów lub popiołów w bardzo wysokiej temperaturze – przejście w ten stan ogranicza migracje zawartych w odpadach zanieczyszczeń), metodę chemiczną (użycie chloru, immobilizacja w różnych matrycach) oraz mikrofalową i autoklawowanie (usuwanie właściwości patogennych i chorobotwórczych odpadów).

– Wiele krajów na świecie oprócz utylizacji, dostrzega potencjał części odpadów i próbuje odzyskać z nich cenne surowce. To np. odzyskiwanie metali szlachetnych z e-odpadów (które częściowo również są odpadami niebezpiecznymi), lub wykorzystanie azbestu jako materiału budowlanego po wcześniejszych procesach immobilizujacych włókna azbestu (zeszkliwianie, czy rozpuszczanie w środowisku kwaśnym). Prowadzi to w konsekwencji do obniżenia kosztów i zmniejszenia uciążliwości – tłumaczy ekspertka.

Jako dobry przykład radzenia sobie z odpadami badaczka podaje Szwecję, gdzie nie ma wysypisk śmieci, jakie znamy z polskiego krajobrazu.

– Skandynawskie państwo może poszczycić się też faktem, że niemal wszystkie wytworzone przez nich śmieci ulegają recyklingowi. Dzięki nowatorskim technologiom i programowi „Odpad daje energię” wyprodukowany ze śmieci gaz jest wykorzystywany do obracania turbin, które generują energię elektryczną, a kompostowniki, czy bio-oborniki są niezwykle popularne w tej części świata – mówi dr Stegenta-Dąbrowska.

W jej ocenie to z jednej strony zasługa edukacji ekologicznej, która jest na bardzo wysokim poziomie oraz zaangażowania w sprawę każdego obywatela, z drugiej skutecznej polityki karania osób, czy firm, które nie przestrzegają przepisów.