Słownik śląskiej godki: Smolorz kontra Twaróg

Michał Smolorz, publicysta:

Mamy za sobą premierę "Słownika śląskiej godki" Marka Szołtyska. Rekomendujący dzieło redaktor naczelny "Dziennika Zachodniego" zakładał wprawdzie, że wzbudzi on kontrowersje ("Słownik zrodzi spory, ale nie zagryźmy się na amen" - DZ 13 stycznia 2012), ale moim zdaniem, na wyrost.

Słownik śląskiej godki Dziennika Zachodniego - koniecznie zobacz

Sam słownik jest napisany zgrabnie, ze swadą i z humorem właściwym autorowi, w kategorii opracowań popularyzatorskich znakomicie się broni. Gorzej, że na łamach towarzyszy mu zmasowana publicystyczna otoczka, i to ona - a nie sam słownik - wymaga poważnego namysłu.

Publiczna polemika z redaktorem naczelnym jest ryzykowna, jednak znając wielkoduszność red. Marka Twaroga, podejmuję ryzyko tym śmielej, że zostałem przezeń wywołany do głosu. W swoim wstępnym komentarzu Naczelny odwołuje się do mojego niegdysiejszego apelu o zaprzestanie śląsko-śląskich wojen i wpisuje go w aktualną "akcję słownikową". Niestety, zaraz potem z nieskrywanym sarkazmem przeciwstawia kompetencje Marka Szołtyska bliżej nieokreślonemu "tłumowi mądrali" zabierających głos w śląskich sprawach.

Czytaj cały felieton Marka Twaroga o mądralach

Wnioskuję z tego, że twórczość autora słownika zyskała w redakcji status świętych ksiąg i prawdy objawionej, wobec której "mądrale" powinny zamilknąć.

Czytaj opinie ekspertów na temat Słownika śląskiej godki

Przeszył mnie dreszcz grozy. Jako dyplomowany politolog red. Marek Twaróg wie z pewnością, że "tłum mądrali" był 44 lata temu ulubionym zwrotem retorycznym Władysława Gomułki w jego sporach z profesurą; gardzący tym środowiskiem I sekretarz KC PZPR przeciwstawiał mu jedynie słusznych ideologów partyjnych, a nade wszystko "zdrową mądrość ludową" klasy robotniczej.
Czy to więc przypadek, że akurat teraz ekspertem DZ ds. śląskich stał się pan Grzegorz Stasiak?

Zastanawiam się, dlaczego o komentarze do zjawisk społecznych prosimy profesorów socjologii, zdarzenia gospodarcze opiniuje profesura ekonomii, ale rozstrzygający głos w sprawach śląskiego regionalizmu przyznajemy... instruktorowi nauki jazdy (przy całym szacunku dla tego zawodu). I to z prawem komentowania, a nawet wyszydzania uznanych autorytetów ("mądrali"?).

Czytaj, co powiedział Grzegorz Stasiak o Słowniku śląskiej godki

Oto przykład: w gazecie ukazały się mądre przemyślenia Alojzego Lyski, pioniera i zasłużonego animatora śląskiej kultury, (DZ 10 stycznia 2011), zaś następnego dnia słowa Lyski recenzuje Stasiak, weteran "Świętej wojny" i "Śląskich szlagrów".

Alojzy Lysko mówi o śląskiej godce

Walor prawdy objawionej przypisuje swej twórczości również autor słownika - niestety, nie od dziś. Kiedy onegdaj akademicki zespół pracował nad "Śląskim ślabikorzem", Marek Szołtysek lekceważąco pytał z estrady (słyszałem!): po co te wysiłki, skoro JA napisałem lepszy? Teraz z kolei wyjawia, że nad swym ostatnim dziełem pracował od 1995 roku "kiedy to nie było u nas takich słowników". Nie było?

Czytaj, co Marek Szołtysek powiedział o swoim Słowniku śląskiej godki

"Słownik gwary śląskiej" Andrzeja Czajkowskiego i Andrzeja Klukowskiego został wydany w 1994 roku, od tego czasu ukazało się co najmniej jedenaście podobnych publikacji, w tym dwie naukowe. Rozumiem, że skoro nie wyszły one spod pióra proroka i nie zyskały jego akceptacji, to są nieważne, nie istnieją. Marek Szołtysek postuluje zwołanie "Kongresu Ślonskij Godki i Zgody", podobnie ignorując dwa konwentykle, które już się w tej sprawie odbyły - niestety, nie spełniły one warunków wstępnych wyznaczonych przez proroka, więc też są nieważne, a wszystkie wypracowane tam ustalenia należy wyrzucić na śmietnik.

Choćby dlatego, że zaproponowane przez naukowców ("mądrali"?) zasady śląskiej pisowni są rozbieżne z tym, co uznaje autor obecnego "Słownika".

Mógłbym tak wypunktowywać kolejne megalomańskie zachowania, ale nie jest moim zamiarem otwieranie kolejnej wojny. Kiedy zaproponowałem "Dziennikowi Zachodniemu" apel o zawieszenie broni na froncie walki o śląską mowę - który teraz przywołał Redaktor Naczelny - rozumiałem go jako rezygnację z osobistych ambicji i wspólne uznanie autorytetów. I jako pierwszy dałem przykład, choć śląskim regionalizmem zajmuję się od lat z górą trzydziestu, w śląskim języku napisałem kilkadziesiąt scenariuszy filmowych, telewizyjnych oraz teatralne libretta, by w końcu z pokorą poddać swój dorobek akademickiej weryfikacji.

Teraz wszystko to z szacunkiem składam u stóp ludzi ("mądrali"?), którzy - jak mniemam - robią to z większą kompetencją. Jeśli zechcą skorzystać z mojej wiedzy i pomocy, to jestem do dyspozycji, jeśli obejdą się bez nich, to korona mi z głowy nie spadnie. O to samo apeluję do Marka Szołtyska, bo ani on, ani ja, ani nikt inny nie jest depozytariuszem jedynie słusznej prawdy, a do celu - jakim jest upowszechnienie naszej mowy - nie ma tajemnej drogi na skróty, bez polityki, bez zabiegów prawnych, bez naukowców ("mądrali"?) i bez pokory wobec własnej wiedzy i niewiedzy.

A "Słownikowi śląskiej godki" życzę jak najlepiej.

Marek Twaróg, redaktor naczelny "Dziennika Zachodniego":

Być może zadajecie sobie pytanie, szanowni Czytelnicy, dlaczego dziennikarze przekomarzają się na łamach, zamiast usiąść w redakcji, pogadać, wyjaśnić sobie wszystko, załatwić sprawę.

Uznałem jednak, że punkt widzenia redaktora Smolorza jest - co do generaliów - na tyle ważny (choć jak dowiodę za chwilę, obarczony pewnym istotnym defektem), że warto taką dyskusję Państwu zaprezentować. Skoro więc moja opinia została opublikowana w DZ w ubiegły piątek, to i zdanie odrębne (za chwilę okaże się, że nie takie znowu odrębne) należy opublikować.

Moja odpowiedź dla przezacnego kolegi z łamów jest następująca:
Redaktorze, oczywiście, że z naczelnym należy dyskutować, jak wiadomo bowiem wartość jego mierzy się właśnie tym, czy tworzy gazetę otwartą na dyskusję, także opinie jemu niepochlebne. Felieton czytałem z zainteresowaniem, ma bardzo dobrą tezę i bardzo dobrą argumentację. Co do generaliów - jest doskonały. Jego pewien defekt - uznaję go za szczegół wart jednak wyklarowania publiczności - polega na tym, że odnosi się do moich słów o mądralach.

Czytaj cały felieton Marka Twaroga o mądralach

A ja pisząc: "mądrale", wcale nie miałem na myśli "naukowców". Cały ten felieton jest pewnego rodzaju polemiką z autorami (w tym miejscu bardzo przepraszam, że muszę zacytować własne słowa) "wszystkich tych grafomańskich apeli w dziwacznych pismach, płomiennych wezwań w internecie, narodowościowego lustrowania przeciwników do czwartego pokolenia, dzielenia rzeką na lepszych i gorszych", których to ludzi mam - excusez-moi - w głębokim poważaniu. Czyli tam, gdzie takie poczynania mają wszyscy rozsądnie myślący ludzie tej ziemi". Koniec cytatu.

Jak redaktor wytropił naukowców w gronie takich indywiduów? Doprawdy nie wiem.

Słowa o Grzegorzu Stasiaku wielkodusznie przemilczę - nie jest bowiem dobrze, jeśli autor DZ nie czyta do końca swojej gazety, tymczasem obok Stasiaka wypowiadał się nie tylko przywołany Alojzy Lysko, ale też szef Pro Loquela Silesiana czy prezes Towarzystwa Danga, zatem przedstawiciele tzw. kół eksperckich.

Czytaj opinie ekspertów na temat Słownika śląskiej godki

Może jednak - zważywszy na niekwestionowane zasługi redaktora dla śląskiej publicystyki - wspaniałomyślnie nie obetnę mu za to premii. Będzie mi łatwo, bo chyba i tak ich nie dostaje.

* CZYTAJ KONIECZNIE:

*TOP 10 NAJZABAWNIEJSZYCH ŚLĄSKICH SŁÓW
*NAJŁADNIEJSZE SZOPKI WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO - ZOBACZ ZDJĘCIA
*Codziennie rano najświeższe informacje z woj. śląskiego prosto na Twoją skrzynkę e-mail. Zapisz się do newslettera

Dramatyczny WYPADEK AUTOBUSÓW w Mysłowicach. IKARUS zawisł nad rzeką! [ZDJĘCIA]
KATOWICE jednym z 7 CUDÓW świata? To nie żart. Zobacz o co chodzi
*Codziennie rano najświeższe informacje z woj. śląskiego prosto na Twoją skrzynkę e-mail. Zapisz się do newslettera