Zagrabiony w 1942 roku przez Niemców dzwon wróci do Łazisk [HISTORIA DZ]

Wieś Łaziska (gmina Godów, powiat wodzisławski) może być kolejną na Śląsku, której uda się odzyskać jeden z bezcennych dzwonów kościelnych, zagrabionych w okresie II wojny światowej przez Niemców. Po ostatnim sukcesie parafii w Szerokiej (Jastrzębie-Zdrój), do której w listopadzie powrócił ważący 80 kg Dzwon Gwiaździsty, mieszkańcy Łazisk uwierzyli, że również w ich wypadku będzie to możliwe i 97-kilogramowy dzwon, który przez 400 lat bił na wieży zabytkowego, drewnianego kościółka Wszystkich Świętych, powróci na swoje miejsce. W sprawę zaangażował się dyrektor wodzisławskiego Muzeum, Sławomir Kulpa, który kończy przygotowywać dokumentację dotyczącą zrabowanego skarbu. Kolejny etap to pisma do stosownych instytucji, by postarać się o odzyskanie Dzwonu. Historyk podjął się tematu, bo według jego wiedzy, dzwony zagrabione z Łazisk (były dwa) są jednymi z najcenniejszych tego typu obiektów na Śląsku.

Obecnie przeprowadzono badania archiwalne nad dzwonami, które niegdyś były w kościele w Łaziskach. Kościół w Łaziskach, jak wykazują najstarsze badania dendrologiczne, powstał w końcu XV w., a więc jest jednym z najstarszych drewnianych obiektów sakralnych istniejących na Górnym Śląsku. Ma przepięknie odrestaurowane malowidła.

- Analizy wizytacji kanonicznych, począwszy od 1652 r., wspominają, że w wieży znajdowały się dwa dzwony. Również potwierdza to rękopiśmienna metryka księdza dziekana wodzisławskiego z 1727 r. Pawła Josepha Mizi - "Metrici Eclesiae Loslaviensis", który wspomina o dwóch dzwonach i jednym małym w sygnaturce "Ecclesia (...) lignea cum campanili etim ligneo, im quo campana dua sat parva, 3tia signatura". Także wybitny niemiecki historyk sztuki i konserwator zabytków Hans Lutsch (1854-1922), autor pełnego katalogu zabytków Śląska, w trzecim tomie wydanym w 1894 r. wspomina o dwóch dzwonach w Łaziskach. Jeden z nich miał 67 cm, a drugi 93 cm. Cytuje nawet napisy łacińskie, jakie na nich widnieją.

Według dokumentacji sporządzonych przez niemieckich historyków sztuki, jeden z dzwonów pochodzi z końca XV w. i wiązałby się z początkami fundacji kościoła w Łaziskach, a drugi z I ćwiartki XVI w. Byłyby one jednymi z najważniejszych i najstarszych dzieł ludwisarstwa na Górnym Śląsku - tłumaczy Kulpa. Dzwony te zabrano dokładnie 27 marca 1942 r. pomimo protestów mieszkańców Łazisk i przeznaczono na cele militarne.

- Cudem uniknęły one przetopienia i przetrwały wojnę. Po II wojnie światowej trafiły do dwóch różnych parafii niemieckich: większy do parafii św. Jadwigi w Ganderkesee koło Bremy, mniejszy do parafii św. Krzyża w Rednitzhembach-Plöckendorf, niedaleko Norymbergii. W tej chwili czekam na opinię historyków sztuki. Będzie ona składową częścią przygotowywanej przeze mnie dokumentacji, która pomoże się przyczynić do ich odzyskania - mówi Kulpa.
Co ciekawe, w parafii św. Jadwigi znajduje się także Święty Józef, drugi z dzwonów, zagrabionych z… parafii w Szerokiej. Jednak jastrzębianie pogodzili się już z tym, że tam zostanie. - W tej parafii jest mnóstwo Ślązaków, więc niech tam zostanie - mówi Leon Białecki, który wraz z żoną doprowadzili od odzyskania Dzwonu Gwiaździstego. Najpewniej do parafii w Ganderkesee skierują pierwsze pisma mieszkańcy Łazisk w sprawie swojego skarbu. Chcą odzyskać najpierw większy z dzwonów. Pomoc w przeprowadzeniu procedury pomogą władze gminy Godów.

- Czekamy na ekspertyzy i dokumentację pana Kulpy, później zaangażujemy się w cały proces. To dla naszej historii ma duże znaczenie, warto się postarać. A skoro w Szerokiej się udało, to dlaczego nie u nas? - mówi Jan Szczeponek, wiceprzewodniczący Rady Gminy w Godowie.

Na ten dzień już od dekady czeka mieszkaniec, który jako pierwszy zgłosił pomysł odzyskania dzwonu. To pan W. (imię i nazwisko do wiadomości redakcji). - Mam nadzieję, że jeszcze go kiedyś zawieszę na naszej wieży kościelnej. Skoro udało się go mieszkańcom uratować w czasie I wojny światowej, gdy ukryto go w korycie rzeki, to i teraz nie możemy się poddać.
W wielu dzisiejszych parafiach niemieckich biją dzwony, zagrabione na cele militarne w czasie II wojny światowej. Ile ich było? Setki tysięcy. Ale nie tylko z Polski. Wywożono je do fabryki w Hamburgu. Tam Niemcy gromadzili dzwony i pomniki na olbrzymim placu, a fabryka przetapiająca je na armaty znajdowała się w podziemiach. Pracowali w niej przymusowo Polacy z Generalnej Guberni. Niemcy składowali dzwony nie tylko z krajów podbitych, ale także ze swoich parafii. Były tam dzwony i pomniki z Polski (m.in. słynny warszawski pomnik Adama Mickiewicza), z Francji, Belgii, Włoch. Ocalały najcenniejsze, najstarsze.

Bo każdy okaz do przetopienia był osobno klasyfikowany. Wśród obsługi znaleźli się ludzie z wyższym wykształceniem. Postanowili, że te dzwony, które są bardzo stare, zabytkowe, albo mają niezwykle artystyczne zdobienia, będą na samym końcu przetapiane. Na armaty przetapiano najpierw "młode" dzwony.

Gdy alianci dowiedzieli się, że w Hamburgu są zakłady przeróbcze, gdzie robią armaty i jest wielki plac z tymi dzwonami, to przez trzy noce trwał nalot dywanowy. I zniszczyli, ile się dało. Fabryka przestała istnieć. Wiele dzwonów zniszczono, ale cała masa nadal tam była, wśród tych dzwonów i te z Szerokiej i z Godowa. Tuż po wojnie alianci nawet chcieli je zarekwirować jako zdobycz wojenną.

- Ale biskupi niemieccy orzekli wówczas, że to nie jest własność niemiecka, a parafian z krajów podbitych. I zabrać nie pozwolili. I przez kilka lat były zwracane do poszczególnych krajów, Francji, Włoch, Belgii, nawet do Polski, ale nie na Śląsk. Natomiast niemieckie kościoły mogły je sobie "wynajmować" do swoich parafii - mówi Helena Białecka z Jastrzębia.

Dane na temat dzwonów znajdują się w Archiwum Dzwonów w Norymberdze. Na Śląsku jest obecnie kilka parafii, które odzyskały swoje dzwony. Stało się tak prócz Jastrzębia także m.in. w Bestwinie i Brzeszczach.

*Zachwycający pokaz fajerwerków na Nowy Rok w Katowicach ZOBACZ ZDJĘCIA
*Horoskop na 2013 rok ZOBACZ, CO MÓWIĄ KARTY
*Morderstwo w Grodźcu: Syn zabił swoich rodziców i uciekł. Trwa pościg ZOBACZ TWARZ ZABÓJCY
*Akt oskarżenia wobec matki Madzi z Sosnowca TRZY ZARZUTY