Akcja Zima na drogach w Śląskiem. Czym są posypywane chodniki i ulice w naszych miastach?

Polska jest w unijnej czołówce pod względem ilości chlorku sodu, nazywanego potocznie solą, wysypywanych na drogi i chodniki. Niekoniecznie jest to powód do dumy. Ale po kolei. Dlaczego w ogóle sypiemy sól?

Chlorek sodu zmienia temperaturę topnienia śniegu zalegającego na jezdniach i chodnikach. Efekty widać bardzo szybko – śnieg i lód znika niemalże w oczach. To niewątpliwa zaleta soli. Nie trzeba poświęcać wielu godzin na mechaniczne odśnieżanie, nie jest również wymagany drogi sprzęt. Do „posolenia” chodników wystarczy wiadro i łopatka. Sama sól również jest względnie tania.

Niestety na tym kończą się zalety chlorku sodu. Tony wszechobecnej soli mają fatalny wpływ na środowisko. Związek chemiczny nie paruje po rozpuszczeniu, lecz wraz z wodą pośniegową wnika w glebę. Rośliny rosnące w pobliżu dróg i chodników doświadczają wtedy tzw. suszy fizjologicznej. Pomimo tego, że mają wody pod dostatkiem, nie są w stanie jej pobierać właśnie z powodu silnego zasolenia. Sól w miastach występuje również w szkodliwej dla roślin formie aerozolu. Zasolenie gleby i „solny spray” powodują, że miastach umiera coraz więcej drzew.

Sól niszczy nie tylko roślinność. Kolejnym negatywnym skutkiem używania chlorku sodu jest korozja. Przydrożne ogrodzenia, słupki i znaki drogowych oraz przede wszystkim nasze samochody są szczególnie narażone na niszczycielskie działanie soli. I choć wielu użytkowników zapewne cieszy się z własnego garażu, w końcu nie muszą odśnieżać samochodu, to wyższa temperatura panująca w pomieszczeniu dodatkowo przyspiesza korozję pojazdu. Jeżeli zależy nam na tym, by samochód nie niszczył się tak szybko pod wpływem działania soli, powinniśmy parkować na zewnątrz.

Interesującym rozwiązaniem jest korzystanie z chlorku magnezu do posypywania chodników i dróg. Środek jest przyjazny dla psich łap, nie niszczy obuwia, ani nawierzchni chodników. Nie powoduje również korozji. W przeciwieństwie do soli nie pozostawia błota pośniegowego, które jest utrapieniem zarówno dla pieszych, jak i kierowców. Kolejną zaletą jest fakt, że środek jest skuteczny również przy silnych mrozach. W odróżnieniu od chlorku sodu zadziała nawet przy -30 st. Celsjusza.

Miastem, które wykorzystuje chlorek magnezu na drogach i chodnikach są Gliwice.

- Ten sam preparat używany będzie na Starówce i w strefie płatnego parkowania. We wskazanych miejscach do usuwania śniegu i lodu wykonawcy będą zobowiązani używać chlorku magnezu, który nie wykazuje negatywnego wpływu zarówno na organizm człowieka, jak i nasadzone w pasach drogowych rośliny – przekazuje Urząd Miejski w Gliwicach.

Jak dodaje Jadwiga Jagiełło-Stiborska, rzeczniczka prasowa Zarządu Dróg Miejskich w Gliwicach, punktem wyjścia było założenie, że buty mieszkańców Gliwic i łapy psów oraz innych zwierząt są bezcenne. Właśnie z tego powodu w mieście stosowany jest chlorek magnezu.

Jak się okazuje, nie jest to powszechnie wykorzystywany środek. Przykładowo na drogach w Rudzie Śląskiej używana jest sól i solanka. W listopadzie ubiegłego roku, miasto zabezpieczyło na ten cel 1,2 tys. ton soli, a ewentualne braki będą uzupełniane na bieżąco.

- W bieżącym sezonie zimowym na rudzkich drogach pracuje 10 pługo-piaskarko-solarek oraz 6 pługopiaskarek. W mieście ustawiono pojemniki z piaskiem (70 kg - 1 pojemnik) na odcinkach dróg szczególnie niebezpiecznych – przekazuje Agnieszka Piekorz-Hałczyńska, rzecznik prasowy rudzkiego Urzędu Miasta.

Rzeczniczka dodaje, że wykonawca stosuje odpowiednie dawki i rodzaje środków w zależności od warunków na drogach i warunków atmosferycznych oraz temperatury nawierzchni.

Również na drogach powiatu pszczyńskiego wykorzystywana jest sól drogowa i piasek. Jak mówi Marcela Grzywacz, rzecznik prasowy Starostwa Powiatowego, powodem wykorzystywania tych środków jest posiadanie dostosowanego do nich sprzętu. Do zapewnienia przejezdności dróg w powiecie wykorzystywany jest własny park maszynowy oraz wyłoniona w przetargu firma wspierająca działania.

Identycznie wygląda sytuacja w Katowicach. Na utrzymanie dróg w okresie zimowym przygotowano 5 tys. ton soli drogowej, 300 ton piasku i 162 tony kruszywa. W okresie od 1 listopada do końca grudnia 2023 zużyto blisko 4 tys. ton soli. Podobnie, jak w Rudzie Śląskiej, te zapasy są uzupełniane w miarę zapotrzebowania.

- Obecnie w magazynie mamy ponad 4 tys. ton soli. Zużycie piasku i chlorku magnezu było symboliczne. Cały czas monitorujemy pogodę i jesteśmy przygotowani do ewentualne dalsze uzupełnienia surowców – przekazuje Malwina Kaczor z Katowickiej Agencji Wydawniczej w imieniu katowickich służb.

Również w Zabrzu firmy zajmujące się odśnieżaniem dróg i chodników wykorzystują mieszaninę soli drogowej i piasku. Adam Kołatek, zastępca dyrektora ds. drogowych Miejskiego Zarządu Dróg w Zabrzu, wyjaśnia, że dodawane są również niewielkie ilości środków chemicznych zapobiegające zbrylaniu mieszaniny.

- Ustawa o ochronie przyrody wskazuje, jakie dawkowanie soli drogowej jest dopuszczalne. W Zabrzu te dawki nie są przekraczane – zapewnia Adam Kołatek.

Jak mówi dyrektor Kołatek, stosowanie innych środków jest zbędne. W Zabrzu nie brano pod uwagę korzystania z nich.

- Chlorek magnezu ma ograniczone pole działania. Uważamy, że korzystanie z niego jest zbyteczne, jest to również usługa, która dużo więcej kosztuje – dodaje.

Dlaczego chlorek magnezu jest mało popularny w naszych miastach? Niestety, żadne rozwiązanie nie jest wolne od wad. W przypadku chlorku magnezu odstrasza jego cena. Środek jest sporo droższy od soli.

- Naszym obowiązkiem, jako urzędników, jest wydawać środki miejskie w sposób racjonalny. Nie chcemy angażować środków finansowych bez potrzeby – mówi Adam Kołatek z MZD w Zabrzu.

Również Agnieszka Piekorz-Hałczyńska, rzeczniczka rudzkiego Urzędu Miasta, przekazuje, że chlorek magnezu nie jest stosowany w Rudzie Śląskiej właśnie z powodu jego wysokiej ceny.

Chlorek magnezu jest co prawda wydajniejszy od soli, a po rozsypaniu pozostaje aktywny przez wiele dni, jednak końcowe koszty jego użycia są trudne do oszacowania. W przypadku Gliwic postępowanie przetargowe nakazuje, by wykonawcy zabezpieczyli środki niezbędne do wykonania usługi.

- Nas interesuje końcowy efekt. Naszym wykonawcom płacimy za metraż odśnieżenia, a czy zrobią to ręcznie i dadzą mniej środka chemicznego, czy odwrotnie – to już leży w gestii wykonawców. Oczekujemy żądanego przez nas efektu, a podmioty startujące w przetargu musiały uwzględnić to w kosztach – wyjaśnia Jadwiga Jagiełło-Stiborska z gliwickiego ZDM.

Negatywnym skutkiem używania chlorku magnezu są niestety dziury w drogach. Jak się okazuje, bezpieczny dla roślin, zwierząt i pojazdów środek powoduje uszkodzenia nawierzchni dróg i chodników. Po użyciu chlorku magnezu dochodzi do reakcji, które sprawiają, że materiał traci swoje pierwotne parametry wytrzymałościowe – w efekcie kruszy się i pęka. Negatywne działanie środka nie jest widoczne na pierwszy rzut oka.

Takie rozwiązanie stosowane jest między innymi w Bieruniu. Za utrzymanie zimowe dróg gminnych na terenie miasta odpowiedzialny jest Wydział Gospodarki Komunalnej. Agnieszka Kijas, rzecznik prasowy bieruńskiego Urzędu Miejskiego, wyjaśnia, że wykorzystanie środków chemicznych jest ograniczone do niezbędnego minimum.

- Większość dróg jest utrzymywana w tzw. trzecim standardzie. Staramy się utrzymywać drogi na biało, dzięki temu sieć drogowa nie jest tak mocno zdegradowana. Sól powoduje, że pękają nawierzchnie, powstają dziury. Unikamy „zasalania” miasta – wyjaśnia Agnieszka Kijas.

Jak dodaje rzeczniczka, takie rozwiązanie doskonale sprawdza się w przypadku dróg o mniejszym natężeniu ruchu. Mieszanka piaskowo-solna jest używana w najbardziej newralgicznych miejscach – na zakrętach, wzniesieniach i skrzyżowaniach.

- Lata praktyki nas nauczyły, gdzie takie miejsca się znajdują. Tam jedziemy, tam działamy. Wszystkie nasze pojazdy są wyposażone w GPS, jesteśmy w stanie śledzić ich trasę. Możemy sprawdzić, czy dany pojazd faktycznie pojawił się w rejonie, na który miał zlecenie – dodaje Agnieszka Kijas.

Na wyposażeniu gminy znajduje się 8 pługopiaskarek i 3 pługi do odśnieżania chodników. Na należących do miasta chodnikach używana jest mieszanka solno-piaskowa.

- Akcja jest utrzymywana w systemie ciągłym. Za realizację akcji zima odpowiada konsorcjum trzech firm, które za tę akcję odpowiadają. Na stronie internetowej podane są numery telefonów, można zgłaszać potrzebne interwencje – wyjaśnia rzeczniczka Urzędu Miejskiego w Bieruniu.

Rodzaje środków dozwolonych do użycia na drogach publicznych oraz chodnikach i placach reguluje rozporządzenie Ministra Środowiska z 27 października 2005 roku. Lista jest dość krótka. Wśród środków niechemicznych wymienione są piasek o średnicy cząstek od 0,1 do 1 mm oraz kruszywo naturalne lub sztuczne o uziarnieniu do 4 mm. Oprócz soli drogowej i chlorku magnezu można stosować chlorek wapnia. Środki chemiczne mogą być stosowane w postaci suchej lub zwilżonej. Dozwolone jest także stosowanie mieszanek środków niechemicznych i chemicznych.

Chlorek wapnia wymieszany z substancjami antykorozyjnymi, które dodatkowo utrzymują prawidłowe zakwaszenie gleby, nie powoduje korozji w takim stopniu jak chlorek sodu. Jest jednak najdroższy ze wszystkich dopuszczalnych rozwiązań – chlorek wapnia jest kilkanaście razy droższy od soli drogowej i dlatego w Europie używa się go bardzo rzadko.

Stosowanie piasku również nie rozwiązuje wszystkich problemów. Co prawda posypywanie nawierzchni dróg i chodników piaskiem jest nieszkodliwe dla środowiska, ale jest bardzo uciążliwe dla kierowców i pieszych. Piasek nie rozpuści lodu i śniegu, więc konieczne jest wolniejsze i ostrożniejsze poruszanie się. Kolejną wadą tego rozwiązania jest fakt, że wszechobecny piasek zalegający na chodnikach i jezdniach jest bardzo wątpliwą ozdobą, a i zmusza nas do wytężonej pracy – praktycznie każdy powrót do domu wiąże się z koniecznością pozamiatania naniesionego piasku.

Pozostaje oczywiście mechaniczne usuwanie śniegu. Ta opcja również jest daleka od ideału. W przypadku chodników wymaga dużego nakładu pracy, zmarznięty śnieg i lód potrafi być nie lada wyzwaniem i często odśnieżenie kilku metrów ścieżki potrafi zająć bardzo dużo czasu.

Jak się okazuje, nie istnieje złoty środek. Każde rozwiązanie ma swoje zalety i wady. W jednym przypadku zaletą będzie cena, w innym będzie to wada. Jeden środek działa szybciej, a inny niszczy nawierzchnię dróg i chodników. Co za tym idzie końcowy bilans używania poszczególnych rozwiązań nie jest łatwy do oszacowania.