Światowy Dzień Walki z Rakiem. Cytostatyki - jak powstają leki przeciwnowotworowe w aptece przyszpitalnej w UCK w Katowicach

Gdzie produkowane są chemie czyli preparaty cytostatyczne?

To jedna z usług farmaceutycznych, która należy do naszych zadań – farmaceutów szpitalnych. Nasz zawód jest głównie kojarzony z aptekami otwartymi. Jako farmaceuci aptek szpitalnych aktywnie uczestniczymy w terapii pacjentów onkologicznych, sporządzając między innymi preparaty cytostatyczne w „Pracowni leku cytostatycznego”.

W jakich warunkach są produkowane cytostatyki?

Leki cytostatyczne to preparaty, które wymagają odpowiednich warunków przygotowania. Wynikają one przede wszystkim z bezpieczeństwa osób, które taki preparat przygotowują. Wiąże się to przede wszystkim z ograniczeniem ekspozycji na leki niebezpieczne podczas procesu sporządzenia. Drugą bardzo ważną kwestią jest zachowanie warunków jałowości, czyli taki preparat musi być czysty mikrobiologicznie. Leki cytotoksyczne są często podawane pacjentom o obniżonej odporności, co może wpływać na wysokie ryzyko rozwinięcia infekcji. Dlatego podczas przygotowywania dożylnych preparatów cytotoksycznych muszą być bezwzględnie przestrzegane procedury aseptyczne, aby zapobiec ich skażeniu mikrobiologicznemu

Mówimy tu o warunkach laboratoryjnych?

To warunki, w których wymagane są odpowiednie klasy czystości. Najwyższe klasy czystości. Aby preparat cytostatyczny został prawidłowo wykonany, wymagana jest klasa czystości A, którą zapewnia nam w naszej pracowni leku cytostatycznego specjalna loża laminarna, pod którą cytostatyki są produkowane.

Co oznacza klasa czystości A?

Ograniczamy w niej do minimum narażenie tego preparatu na bakterie, wirusy, grzyby. Jeśli chodzi o samo sporządzanie preparatów, wymagane są specjalne warunki zarówno samego pomieszczenia, loży laminarnej, jak również osób, które sporządzają preparaty. Muszą one być ubrane w specjalne środki ochrony indywidualnej. Mowa tu o kombinezonach, fartuchach, rękawicach, maseczkach, o odpowiednim poziomie protekcji, aby po pierwsze zapewnić ochronę przed toksycznym działaniem cytostatyków, a z drugiej strony aby pomieszczenie, w którym sporządzane są leki, zachowało swoją odpowiednią klasę czystości mikrobiologicznej.

Czy leki te są personalizowane, robione pod konkretnego pacjenta?

Oczywiście. Chemioterapia jest rodzajem terapii zindywidualizowanej. Zlecenia do naszej pracowni przychodzą do nas online. Jako farmaceuci sprawdzamy takie zlecenie pod względem formalnym, merytorycznym, zanim dany preparat zostanie przez nas wyprodukowany. Dawkowanie jest bardzo precyzyjne dla każdego pacjenta. Zazwyczaj jest ustalone na podstawie powierzchni ciała pacjenta, co ma na celu przede wszystkim jednakową ekspozycję na lek, taką samą skuteczność, tolerowaną
toksyczność. Cytostatyki powinny być dawkowane w możliwie dużych, a tym samym skutecznych dawkach, co jednak jest ograniczone występowaniem działań niepożądanych.

Jak można opisać wykonanie takiego preparatu?

Większość leków cytostatycznych ma wąski indeks terapeutyczny, czyli stosunek dawki leku powodującej objawy zatrucia do dawki skutecznej leczniczo. W przypadku cytostatyków niewielkie różnice w dawce lub stężeniu mogą prowadzić do poważnych niepowodzeń terapeutycznych. Dlatego precyzja wykonania jest niezwykle istotna. Proces sporządzania w naszej pracowni jest wspomagany specjalnym systemem informatycznym, dzięki któremu przy użyciu wagi każde pobranie odpowiedniej dawki leku cytostatycznego i rozcieńczenie w celu uzyskania ostatecznego stężenia roztworu jest monitorowane. Gotowy preparat cytostatyczny jest wydawany z apteki szpitalnej, a dzięki zastosowaniu specjalnych systemów zamkniętych do podawania chemioterapii już w oddziale zarówno pacjent, jak i personel medyczny jest zabezpieczony przed skażeniem.

Ile jest rodzajów chemii?

Skala sporządzanych przez nas preparatów dziennie wynosi 100. Jeden pacjent może mieć podany w jednym cyklu chemioterapii jeden preparat, a także kilka. Wszystko zależy od tego, o jakim schemacie terapii zadecyduje lekarz. Ilość cykli chemioterapii i czas trwania leczenia zależą od typu nowotworu, założeń terapeutycznych, stosowanych leków, a także odpowiedzi pacjenta na zastosowaną chemioterapię.