Wystawa prac Grupy Janowskiej. Wielka sztuka, a w jej tle burzliwe losy, niszczenie swoich prac, okultystyczne poglądy i... samobójstwo

Na katowickim Nikiszowcu podziwiać można wyjątkowe dzieła artystów Grupy Janowskiej.

- Wystawa na której się znajdujemy opowiada nam o artystach Grupy Janowskiej. Jednej z wielu grup, która tworzyła na Górnym Śląsku. Zajmowała się malarstwem nieprofesjonalnym. Byli to zatem twórcy, którzy nie posiadali akademickiego wykształcenia, ale malarstwo, rzeźba, sztuka w ogóle, pociągała ich bardzo mocno - mówi Magdalena Toboła-Feliks, kustosz w Dziale Etnologii Miasta - Oddział Muzeum Historii Katowic.

Nazwiska artystów, których prace można zobaczyć na wystawie, każdy sympatyk wymieni jednym tchem: Ociepka, Wróbel, Sówka, Gawlik. Rozpoznać można ich styl i specyficzną manierę, którą zawarli w swoich obrazach.

- Obrazy pochodzą z różnych okresów, bo to i lata 70., 80., jak i te bardziej współczesne, czyli dzieła, które powstały już po roku 2000. Przekrojowo prezentowana jest twórczość grupy, która tworzyła tutaj, na Nikiszowcu - opowiada Magdalena Toboła-Feliks.

Poza obrazami na wystawie podziwiać można również szkice, powstałe w trakcie tworzenia poszczególnych dzieł.

Dzięki nim zaobserwować można zatem pewien proces twórczy, który pozwala wręcz zajrzeć do intymnego świata artysty i podejrzeć, jak inspirował się on do przygotowania konkretnego malunku - od zarysu, pierwszych kresek, aż do ostatnich pociągnięć pędzlem po płótnie.

Historia Grupy Janowskiej, znanej również jako Koło Malarzy Nieprofesjonalnych sięga roku 1946 roku. Właśnie wtedy została ona założona przez pasjonatów z Janowa Śląskiego.

Grupa ta w krótkim czasie stała się nie tylko miejscem artystycznej ekspresji, ale także fenomenem na skalę światową.

Już w latach 30. XX wieku założona przez Teofila Ociepkę gmina okultystyczna stworzyła swoją formę ekspresji w postaci malarstwa. Po II wojnie światowej twórcy ci znaleźli się pod skrzydłami Zakładowego Domu Kultury Kopalni "Wieczorek", założonego przez Ottona Klimczoka. W tym okresie, do 1956 roku, ich prace spotykały się z krytyką socrealizmu.

Niewątpliwie duży wpływ na twórców wywarły okultystyczne poglądy Teofila Ociepki. Uważał on, że twórczość malarska jest bożym posłannictwem i powinna przedstawiać problematykę zasadniczą, w tym istotny dla niego problem walki Dobra ze Złem.

Malarze spotykali się raz w tygodniu, w środy lub czwartki, i przedstawiali ocenie kolegów swoje prace. Były one poddawane ich surowej krytyce, czasami skrytykowani twórcy na miejscu niszczyli swoje prace.

W 1956 roku Grupa Janowska zyskała nowego opiekuna, absolwenta krakowskiej ASP, Zygmunta Lisa. Grupa uniknęła represji po wojnie dzięki opiece Izabeli Stachowicz, kapitana Urzędu Bezpieczeństwa.

W 1971 roku Otton Klimczok popełnił samobójstwo, Zygmunt Lis odszedł z pracy, a grupa straciła blask świetności. Przywódcą duchowym stał się Bolesław Skulik, utrzymując wysoki poziom twórczości.

W kolejnych dekadach opiekunami byli Barbara Kaczmarczyk, Adam Plackowski, a od 1989 do 2011 roku Helmut Matura. Od listopada 2011 roku przewodniczącą grupy jest Sabina Pasoń. Grupa spotyka się w Miejskim Domu Kultury "Szopienice-Giszowiec" w Szopienicach-Burowcu, tworząc wspaniałe dzieła w pracowni plastycznej.

Działalność Grupy Janowskiej, pełna przemian i wyzwań, została uwieczniona w filmie "Angelus".

W 2016 roku, z okazji 70. rocznicy powstania, na placu Grunwaldzkim w Katowicach odsłonięto rzeźbę upamiętniającą Teofila Ociepkę, współzałożyciela grupy.

Pierwsi członkowie „Grupy Janowskiej”

• Teofil Ociepka
• Paweł Wróbel
• Leopold Wróbel
• Eugeniusz Bąk
• Paweł Stolorz
• Ewald Gawlik
• Antoni Jaromin
• Bolesław Skulik
• Erwin Sówka
• Gerard Urbanek