Międzynarodowy dzień pracy: Skąd wzięło się święto i jak obchodzono 1 maja na Śląsku? Zobacz stare zdjęcia

Początki obchodów 1 maja sięgają XIX wieku, II Międzynarodówki i protestów robotniczych związanych z walką o prawa pracownicze w Chicago. Jak wyglądała historia tego święta?

Lata 80-te XIX wieku były bardzo burzliwym okresem. W tych czasach nasilały się starcia między pracodawcami, a robotnikami. Był to okres, w którym rozwój przemysłowy znacznie przyspieszył, ludzie często decydowali się na migrację ze wsi do miast bądź całkowicie innych krajów. Jednak wraz z napływającymi z różnych stron ludźmi, przenosiły się również idee. Wielkie miasta USA, takie jak Nowy Jork czy Chicago były na pierwszej linii frontu. Rozwijający się przemysł przyciągał zarówno robotników, jak i przedsiębiorców. Jedni liczyli na ułożenie sobie życia, godne warunki pracy, drudzy na tanią i masową siłę roboczą. Do Ameryki zaczęli spływać również ludzie z Europy znający anarchię i socjalizm, rozwijał się też coraz bardziej amerykański ruch robotniczy.

W 1886 roku doszło do serii wystąpień robotników, z czego niektóre zakończyły się aresztowaniami. O co walczyli pracownicy? Głównym postulatem było wprowadzenie 8-godzinnego dnia pracy. To właśnie pod takim hasłem odbyły się wystąpienia w maju 1886 roku na terenie całego kraju. W Chicago podczas jednej z pokojowych demonstracji doszło do niewyjaśnionego wybuchu bomby. Niestety raniła ona kilkudziesięciu policjantów i zabiła co najmniej jednego. W odpowiedzi na atak funkcjonariuszy, policja otworzyła ogień do protestujących. Przywódcy chicagowskiego ruchu, zostali aresztowani, a ich proces przyciągnął uwagę całego świata. Czterech z aresztowanych stracono, bez udowodnienia jakiejkolwiek winy, a na świecie rozpoczęły się liczne protesty.

Dla upamiętnienia wydarzeń z Chicago zawiązana w 1890 roku II Międzynarodówka ogłosiła 1 maja świętem pracy. Początkowo była to okazja do demonstracji robotników. Przedstawiciele II Międzynarodówki działali prężnie również na ziemiach polskich. Pierwsze pochody organizowali członkowie II Proletariatu, w tym samym roku odbyły się strajki również w Łodzi, Żyrardowie i Lwowie.

Podobnie jak w Ameryce, każda tego typu demonstracja kończyła się ze starciami, strzelaninami i aresztowaniami. Przykładowo, w 1892 roku w Łodzi doszło do poważnego starcia robotników z policją i wojskiem. Zginęło około 100 osób, a rannych zostało 300. Pierwsze wystąpienia pierwszomajowe miały więc bardzo brutalny charakter. Jednak celem takich obchodów nie były tylko warunki pracy. Protestowano również przeciw brutalności carskiej policji i panującemu ustrojowi.

Po 1945 r. przejmujący władzę w Polsce komuniści próbowali nawiązywać do przedwojennego schematu. Już wtedy jednak powoli nasilał się proces odgórnego planowania całej ceremonii i traktowania jej jako święta państwowego, ściśle zaplanowanego i stającego się obowiązkowym rytuałem.

Przełomowym okazał się 1949 rok – kilka miesięcy wcześniej PPR i PPS w PZPR zjednoczyły się, a tempo stalinizacji kraju nabrało tempa. 1 maja pełnił funkcję swoistych „imienin” międzynarodowego komunizmu całej światowej klasy pracującej. Miał upamiętniać ważne wydarzenia w historii ruchu robotniczego. W czasach PRL było to drugie najważniejsze święto państwowe obok Święta Odrodzenia, upamiętniającego narodziny Polski Ludowej. Wypracowany w okresie stalinowskim rytuał pierwszomajowy przetrwał z pewnymi modyfikacjami do końca istnienia systemu komunistycznego w Polsce.

Ostatni pochód pierwszomajowy w uroczystej oprawie odbył się w Polsce w 1988 roku, jednak w niektórych miastach pochody organizowane są do dziś. Można nawet powiedzieć, że pochody pierwszomajowe odzyskały swój ideowy charakter. Historia zatoczyła koło i znów są to dobrowolne demonstracje osób walczących o prawa pracownicze.

W zależności od tego w jakim miejscu i czasie odbywało się święto obchody nieco się różniły. Nie mogło jednak zabraknąć pewnych elementów. Obowiązkowe były flagi czerwone i biało-czerwone. Wzdłuż trasy pochodu wywieszano ogromne portrety przywódców. Charakterystyczne dla polskich świąt było eksponowanie Orła Białego i polskiej flagi. Całości wrażenia dopełniały radosne, wzniosłe pieśni.

Dla wielu osób święto 1 Maja kojarzyło się również z poczęstunkiem. Można było zjeść bułkę z pieczoną kiełbasą. Kiełbasa w tych czasach była wręcz dobrem luksusowym, więc ten poczęstunek miał naprawdę świąteczny charakter.