Pałac w Pilicy. Trwa spór o prawo własności do pałacu, tymczasem kompleks umiera na naszych oczach

Jak udało się nam dowiedzieć, nieustannie toczą się spory o prawa własności do kompleksu pałacu w Pilicy w sądzie powszechnym i dotyczące decyzji wywłaszczeniowej u wojewody. Chodzi o spadkobierców po multimilionerce Barbarze Piaseckiej Johnson, która kupiła pałac w 1989 roku, a spadkobiercami po rodzinie Arkuszewskich, którzy byli przedwojennymi właścicielami pałacu. Rodzina Arkuszewskich upomniała się o swoje prawa w momencie kupna i remontu przez nią pałacu, co wstrzymało dalsze prace.

Stan zabytku obecnie nie jest najlepszy i wymaga wielomilionowych nakładów. W ostatnich latach wykonywane były prace zabezpieczające, a o budynek troszczy się zarządca.

Szanse na rozwiązanie sporu są nikłe. Według Stanu Kalifornia masa spadkowa po Barbarze Piaseckiej Johnson ma osobowość prawną, a tamtejsze prawo różni się zasadniczo od polskiego. To komplikuje cały proces wywłaszczenia kompleksu czy egzekucji administracyjnej przez konserwatora do prac przy budynku. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego interesuje się budynkiem, ale przez nieuregulowaną sytuację stanu własnościowego nie ma możliwości podjęcia żadnych kroków.

- Za realizację opieki nad zabytkiem odpowiedzialny jest przede wszystkim jego aktualny dysponent, czyli właściciel lub posiadacz. Jego rolą jest utrzymanie zabytku w jak najlepszym stanie, ze względu na walory architektoniczne, historyczne czy naukowe. Pałac w Pilicy od wielu lat ma nieuregulowany stan własnościowy, co negatywnie wpływa na zachowanie zabytku i ogranicza możliwości działania organu konserwatorskiego - komentuje Anna Turowska, rzecznik prasowy Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

W Polsce spraw o wywłaszczenia budynku było kilka, ponieważ jest to instytucja, którą rzadko się stosuje ze względu na skomplikowany proces oraz dlatego, że wywłaszczenie jest za odszkodowaniem. W przypadku pałacu w Pilicy to co najmniej kilkanaście milionów złotych. Dodatkowo sytuacja prawna i własnościowa budynku bardziej komplikuje sytuacje.

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego wspiera właścicieli lub posiadaczy zabytku wpisanego do rejestru lub posiadające taki zabytek w trwałym zarządzie w ramach programu "Ochrona zabytków".

Właściciele zabytków – co roku – mogą wnioskować do MKiDN o wsparcie prac remontowych. Wnioski o dofinansowanie w ramach programu „Ochrona zabytków” mogą składać zarówno osoby fizyczne, jak i jednostki samorządu terytorialnego lub inne jednostki organizacyjne, będące właścicielem lub posiadaczem zabytku wpisanego do rejestru albo posiadające taki zabytek w trwałym zarządzie - komentuje Anna Turowska, rzecznik prasowy Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Środki przyznawane są na prace planowane oraz te, które zostały już wykonane w okresie trzech lat od złożenia wniosku.

-Wsparcie można otrzymać w ramach dwóch obszarów - na prace planowane do wykonania przy zabytku w roku udzielenia dotacji lub jako refundacja kosztów prac przeprowadzonych w okresie trzech lat poprzedzających rok złożenia wniosku (po wykonaniu wszystkich prac lub robót określonych w pozwoleniu wydanym przez wojewódzkiego konserwatora zabytków). Nabór na prace planowane już się zakończył, natomiast na przełomie lutego i marca br. zostanie ogłoszony nabór na refundację prac już wykonanych- dodaje Anna Turowska, rzecznik prasowy Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Budowę pałacu w Pilicy rozpoczął w 1610 roku Wojciech Padniewski, a kontynuował jego syn Stanisław. Gdy zmarł jesienią 1611 roku obiekt został sprzedany Jerzemu Zbaraskiemu, który dokończył budowę. Powstała rezydencja w stylu włoskim z arkadowym portykiem i układem kolumn wzmacniającym konstrukcję budynku. Gdy Zbaraski zmarł, Pilica stała się własnością Heleny i jej brata Janusza Wiśniowieckich. Między rodzeństwem doszło do podziału majątku. Pilicki pałac pozostał w rękach Heleny oraz jej męża Stanisława Warszyckiego.

To właśnie Warszyckiemu przypisuje się rozbudowę pałacu oraz budowę potężnych fortyfikacji dookoła budynku. Wybudowanych zostało sześć murowanych bastionów, które połączono z murem oraz fosą o szerokości 20 metrów. Fortyfikacje nie uchroniły pałacu przed najazdem Szwedów, którzy w 1655 roku zajęli obiekt.

Najgorszym właścicielem pałacu był prawdopodobnie Teodor Wessel. Zadłużył pałac, a sprawy majątkowe toczyły się jeszcze kilkadziesiąt lat, a lista dłużników obejmowała prawie 100 nazwisk. W 1852 r. pałac kupił Krystyn August Moes. Rozpoczął się wielki remont pałacu. Odbudowano zniszczony dach i sufit. Niestety, prace zostały przerwane przez pożar.

W 1874 r. ruinę kupił Leon Epsteini, który przebudował pałac w stylu neorenesansowym. To on sprawił, że w narożnikach fortyfikacji pojawiły się wieżyczki w stylu neogotyckim. Wybudowano także bramę wjazdową, odświeżono park i sad owocowy. Wybudowano także oranżerię.

W1989 r. obiekt przeszedł w ręce multimilionerki Barbary Johnson Piaseckiej, która zrewitalizować pałac. W tym samym czasie o własne prawa zaczęli się ubiegać potomkowie dawnych właścicieli rodziny Arkuszewskich, którzy domagali się zwrotu pałacu. Rozpoczął się długotrwały proces przerwany śmiercią Johnson Piaseckiej w 2013 r. W 1994 r. Sąd Okręgowy w Katowicach uznał sprzedaż za nieważną, ponieważ nie wyraził na nią zgody Minister Kultury.