Boże Ciało, czyli Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa to dla katolików okazja do publicznego manifestowania swojej wiary

Ustanowienie przez Chrystusa kapłaństwa oraz Eucharystii Kościół celebruje w Wielki Czwartek. W celu szczególnego zaakcentowania realnej obecności Jezusa w Najświętszym Sakramencie wprowadzono jeszcze odrębne święto, zwane potocznie Bożym Ciałem. Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa to dla katolików okazja do publicznego manifestowania swojej wiary poprzez uczestnictwo we mszy świętej oraz w procesji ulicami miast i parafii. Wierni gromadzą się wówczas wokół umieszczonego w monstrancji Najświętszego Sakramentu, oddając cześć obecnemu w nim żywemu Jezusowi. Podążają za Nim, zatrzymując się przy czterech ołtarzach, gdzie następuje odczytanie oraz rozważanie Słowa Bożego, zawartego w Ewangeliach według świętych Mateusza, Marka, Łukasza i Jana.

Wyjście wiernych w procesji poza mury kościołów jest świadectwem doświadczenia przez nich realnej obecności Boga w swoim życiu – w każdym miejscu oraz czasie. Widząc przed sobą Najświętszy Sakrament utwierdzają się w przekonaniu, że żywy Jezus jest pośród nich i jednoczy się z każdym z osobna. Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa podkreśla tym samym znaczenie Eucharystii w relacji z Bogiem oraz zwraca uwagę na jej rolę w rozwoju duchowym i udział w życiu człowieka. Święto przypomina, że Eucharystia stanowi centrum życia nie tylko Kościoła jako całej wspólnoty ludzi wierzących, ale również każdego chrześcijanina – w wymiarze indywidualnym.

W Polsce Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa jest obchodzona w czwartek po oktawie Zesłania Ducha Świętego. Jej celebracja, a także związana z tym świętem tradycja organizowania procesji swoimi początkami sięgają w naszym kraju czternastego wieku. Dokładnie w 1320 roku biskup Nanker wprowadził je w diecezji krakowskiej. Jeszcze przed rozbiorami Polski uczestnictwo wiernych w procesji Bożego Ciała było równocześnie manifestacją o charakterze narodowym.

Podczas głównych obchodów w stolicy, król wraz z najważniejszymi przedstawicielami państwowymi podtrzymywali kapłana, niosącego monstrancję z Najświętszym Sakramentem. W okresie międzywojennym wydarzenie w Warszawie było celebrowane również bardzo uroczyście, zaś tuż po drugiej wojnie światowej, w odbywającej się tam procesji uczestniczyli też reprezentanci władz komunistycznych, którzy chcieli w ten sposób przypodobać się społeczeństwu. W późniejszych latach natomiast zakazywano niejednokrotnie takich celebracji, bowiem stały się one znakiem jedności narodu i wyznawanej wiary. Obrzędy, związane z procesją Bożego Ciała w Polsce zostały zmodyfikowane w 1967 roku podczas Konferencji Plenarnej Episkopatu Polski. Wprowadzono w efekcie nowe modlitwy, odmawiane przy każdym z czterech ołtarzy oraz odczytywane tam fragmenty Ewangelii.

Samo święto Bożego Ciała ustanowiono jeszcze wcześniej – już w trzynastym stuleciu – czego oficjalnie dokonał w roku 1264 papież Urban IV bullą „Transiturus de hoc mundo”. Celem powołania uroczystości było uczczenie Jezusa obecnego w Eucharystii. W praktyce święto zaczęło obowiązywać później, bowiem śmierć Ojca Świętego uniemożliwiła ogłoszenie tego dokumentu. Uczynił to w 1317 roku jego następca, papież Jan XXII. Tym, co przyczyniło się do ustanowienia Bożego Ciała była wizja błogosławionej Julianny, augustianki z klasztoru Mont Cornillon w diecezji Liège w Belgii. Twierdziła ona, że zobaczyła księżyc w pełni, na którym widniała ciemna plama, symbolizująca brak w kalendarzu kościelnym święta ku czci Eucharystii. Znaczenie tej wizji objawił jej sam Chrystus. W odpowiedzi na to biskup Liège wydał w 1240 roku dekret, ustanawiający święto w jego diecezji, przypadające najpierw w drugą niedzielę po Zesłaniu Ducha Świętego, a później w czwartek po oktawie Zesłania Ducha Świętego. Po raz pierwszy więc uroczystość Bożego Ciała była obchodzona w Liège w 1246 roku.

Zgodnie z polską tradycją – również ludową – w ramach obchodów Uroczystości Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa wierni gromadzą się na mszy świętej jak w niedzielę. Zazwyczaj w parafiach oraz miastach celebrowana jest również centralna Eucharystia, po której rozpoczyna się procesja. Na jej czele przeważnie idą dzieci pierwszokomunijne. Dziewczynki sypią kwiaty na ulice i chodniki, przyozdabiając drogę przed Najświętszym Sakramentem. Chłopcy zaś dzwonią dzwoneczkami. Kwiecisty „dywan” nawiązuje do tradycji średniowiecznej. W tamtych czasach bowiem ogrody królewskie przekazywały na rzecz Kościoła kwiaty w celu przyozdobienia katedr na uroczystość Bożego Ciała. Co więcej, w niejednym miejscu w Polsce przetrwał też zwyczaj ozdabiania budynków na trasie procesji. Przed baldachimem kroczą również reprezentacje różnych społeczności, organizacji czy instytucji, niosące feletrony, flagi czy sztandary. Dalej podąża kapłan z monstrancją, którą okadzają towarzyszący mu ministranci. Za nimi natomiast idą wierni.

Procesja Bożego Ciała przemierza trasę, na jakiej znajdują się cztery ołtarze. Przy każdym z nich jest odczytywany fragment Ewangelii według jednego z czterech ewangelistów – najpierw Mateusza, potem Marka, Łukasza oraz Jana. Kapłan zaś, przewodniczący obrzędowi udziela tam wiernym błogosławieństwa monstrancją. Na zakończenie uroczystości celebrans głosi homilię i ponownie błogosławi wszystkich uczestników wydarzenia Najświętszym Sakramentem. Warto przypomnieć, że na procesje przynoszone są gałązki brzozy oraz zaplecione z kwiatów wianki, które później umieszcza się w domu. W dawnej tradycji ludowej wierzono, że miały one chronić jego mieszkańców przed nieszczęściami. W wielu regionach Polski uczestnicy uroczystości ubierają się też w stroje ludowe, a obrzędom towarzyszy dodatkowo lokalna oprawa muzyczna.