Stare dworce Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Jedne są odnowione, inne czekają na drugie życie

Pierwsze przymiarki do budowy linii kolejowej łączącej Warszawę z ówczesną granicą rosyjsko-austriacką pojawiły się już w latach trzydziestych XIX wieku. Trasę Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej wyznaczono z Warszawy do stacji Granica, która dziś znajduje się w granicach Sosnowca. Z Granicy wybudowano połączenie do leżącej w zaborze austriackim Szczakowej, dzięki czemu dostać się można było koleją do Krakowa, a także na Śląsk.

Odcinki Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej oddawano do użytku pasażerów etapami:

• czerwiec 1845 roku: Warszawa - Grodzisk Mazowiecki
• październik 1845 roku Grodzisk Mazowiecki - Skierniewice/Łowicz
• grudzień 1846 roku: Skierniewice - Częstochowa
• kwiecień 1848 roku: Częstochowa - Granica

W 1859 roku Kolej Warszawsko-Wiedeńska zyskała odnogę ze stacji Ząbkowice do Szopienic, dzięki czemu można było przejechać bezpośrednio z Rosji do Prus bez konieczności przejazdu przez terytorium austriackie.

Kolej Warszawsko-Wiedeńska znacznie skracała czas podróży w wielu relacjach. Pasażerów na początku liczono w setkach tysięcy, ale szybko statystyki zaczęto prowadzić w milionach. Na wielu stacjach małe dworce, które powstały na początku funkcjonowania linii szybko stały się mało wystarczalne. Dlatego czasem już po kilkunastu latach zaczęto myśleć o nowych, większych dworcach.

Tak było na przykład w Skierniewicach, gdzie już w 1873 roku powstał nowy większy budynek dworcowy, a pretekstem okazała się wizyta cara. W Zawierciu z kolei pierwotny dworzec został tuż przed I wojną światową zastąpiony nowym zbudowanym dla uczczenia 300-lecia władania przez Romanów Rosją.

Historia dworców Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej to również te budynki, których już dzisiaj nie ma. Mowa przede wszystkim o klasycystycznym Dworcu Wiedeńskim w Warszawie, który był czynny dla pasażerów od 1845 roku aż do okresu międzywojennego. Wówczas budowano warszawską linię średnicową, a stary dworzec stał na jej drodze. Większa część została więc wyburzona. W podobnej lokalizacji zaczęto budować modernistyczny dworzec Warszawa Główna, który w czerwcu 1939 roku został zniszczony przez pożar, potem zbombardowany we wrześniu 1939 roku, a następnie wysadzono przez burzących Warszawę Niemców.

Nie ma już także historycznego dworca w Częstochowie, który swoim kształtem przypominał lokomotywę. Był wielokrotnie przebudowany, ale przez wiele lat miał interesującą starą bryłę. Gdy w połowie lat siedemdziesiątych okazało się, że Częstochowa będzie stolicą województwa, postanowiono wyburzyć historyczny obiekt i wybudować nowy dworzec. Nowy dworzec ostatecznie otwarto dopiero w 1997 roku. Jest mniejszy niż w poprzednim projekcie i okazało się, że... wyburzenie historycznego okazało się zbędne.

W ostatnich latach wiele małych i dużych dworców na trasie Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej przeszło renowację. Ale wciąż są takie, które czekają na nowe życie.