Przekeństwa

Jak zaś idzie o polskie czy wschodniopolskie wulgaryzmy, zaczynające się na litery ch, k, p, s, j…, to przychodziły one na Śląsk w kilku falach. Najprawdopodobniej pierwszy raz takie przeklinanie zaczęło się ukorzeniać w tych śląskich miastach górniczych, gdzie do pracy przyjeżdżali też migranci z Polski - pisze Marek Szołtysek.

Każdy język ma swoje wulgaryzmy. To, co w jednym kraju jest zwykłym, często powszednim słowem, w innych krajach brzmi jak wulgaryzm. Przekonują się o tym ci, którzy uczą się języków obcych. Lepiej wiedzieć zawczasu, jakich słów lepiej nie wypowiadać zagranicą, dlatego przygotowaliśmy dla Was listę 13 słów, które w języku polskim są neutralne, ale można nimi śmiertelnie obrazić kogoś z innego kraju. Zobacz sam!

Już tysiąc lat temu szlaki handlowe znad Bałtyku do Czech, Austrii i dalej na południe, wiodły przez Śląsk i pełne były cuchnących wozów, wiozących beczki z zasolonymi śledziami. Musiało być tych śledzi w beczkach dużo, bo za przejazdy drogami i mostami płacono wyjmowanymi z beczki rybami.

Oto zwyczajna domowa scena. Czytam gazetę, żona czyta książkę, ale ją odkłada, idąc do pokoju córki, pomóc jej przygotować się do sprawdzianu z historii. Ja też odkładam gazetę, gdyż mi w lekturze przeszkadza ich rozmowa. Bo na głos powtarzają daty i zdarzenia.

Większość ludzi po świąteczno-karnawałowych spotkaniach boi się wejść na wagę. Ktoś rzekł, że jest nienormalny, bo trochę więcej jedząc, zaraz tyje. Jest odwrotnie. Ten, który dużo je i nie grubnie - to on jest nienormalny. Grubnięcie to całkowicie prawidłowe zachowanie naszego organizmu, który robi zapasy na czas niedostatku.

W tym roku możemy na Śląsku obchodzić kilka okrągłych rocznic. Przykładowo 100 lat drugiego powstania śląskiego, 1030 lat odbicia Śląska od Czech i przyłączenie go do Polski przez księcia Mieszka albo mamy 750 lat bruszenia.

Wielokrotnie przejeżdżałem przez Zbrosławice koło Tarnowskich Gór. W nizinnej części wsi, gdzie płynie rzeczka Drama, jest ponoć zdrowy mikroklimat. Może miejscowość powinna się nazywać – Zbrosławice Zdrój?

Przekleństwa i formy obraźliwe występują w języku - nie tylko polskim - od początku cywilizacji. Wulgaryzmy zawsze wiązały się z łamaniem tabu, magicznej formuły, dopuszczalnej jedynie w określonych okolicznościach. Użycie słów w innym kontekście było złamaniem norm etycznych. Dodatkowo wierzono, że za używanie przekleństw czeka kara boska. Część dawnych wulgaryzmów dziś traktowanych jest jako normalne słowa. Których z nich możemy używać bez obaw, że kogoś urazimy? Oto najbardziej kulturalne przekleństwa, jakie można sobie wyobrazić.

Ślązoki to fajne dziołchy i karlusy - ileż to już razy słyszałem? Bo kto jak kto, ale my Ślązoki zawsze się dogadamy. Ta nasza regionalna zgoda i szczęśliwości, spotęgowana jest jeszcze wokół betlejemskiego żłobu, przy świętach. Zatem wszystko gro i buczy zgodnie z tym, co śpiewali aniołowie nad betlejemską stajenką: Chwała Bogu na niebie a na ziemi pokój ludziom dobrej woli.

Czy Ślązacy są „dupowaci"? O przywarach Ślązaków trochę z przymrużeniem oka, a trochę nie, opowiada Marek Szołtysek, śląski pisarz, dziennikarz, historyk, autor książek związanych z kulturą i kuchnią śląską. Zobaczcie na kolejnych zdjęciach, co o śląskiej „dupowatości" pisze w swoim felietonie „Samozniszczenie".

Jury pod przewodnictwem prof. Jana Miodka jeszcze nie zdecydowało, kto wypadł najlepiej w konkursie Po naszymu dla VIP. Publiczność najmocniej oklaskiwała opowieść po śląsku dziennikarki Izoldy Czmok-Nowak, pisarza i publicysty Marka Szołtyska, księdza Piotra Brząkalika i znanego ze śląskich smaków Remigiusza Rączki.

Niedziela Wielkanocna, czy Niedziela Zmartwychwstania, to na Śląsku bardzo wesoły dzień dla dzieci, które otrzymują wtedy prezenty. Przynosi je zajączek, wielkanocny zajączek. Czasami upominki w ów niedzielny poranek znajdują dzieci zaraz po wstaniu, koło łóżka, ale powinno się ich szukać w ogrodzie, w trawie, pod krzakami lub na balkonie. Czasami znajduje się je w specjalnie zrobionych wcześniej gniazdach z drewna, słomy czy tektury. A skąd się wziął na Śląsku ten wielkanocny zajączek?

W Tychach na kościelnym festynie jedna Ślązoczka powiedziała, że nie potrafi godać, bo choć rodzice byli rodowitymi Ślązokami i ze sobą godali, to z dziećmi tylko mówili, twierdząc, że to dla ich dobra. Pani Ola z Rydułtów powiedziała zaś, że denerwuje ją mama i ciotki, które mówią na co dzień po śląsku, ale do jej dzieci starają się zwracać poprawną polszczyzną. Jak twierdziły - dla dobra dziecka. O jakie dobro chodzi?

Dzięki studenckim wyjazdom zagranicznym i skutecznej szporobliwości, kupiłem mieszkanie w wielorodzinnym domu w Rybniku. W sezonie grzewczym paliliśmy na zmianę we wspólnej kotłowni mułem, czyli miałem węglowym. Śmierdziało jak pieron. Do tego jeszcze współmieszkańcy wsypywali do pieca śmieci z kubełków. Zwiększało to zadymienie i gasło przez to w piecu. Nie dało się ludzi namówić do zmiany paliwa, ale po kilku hajach przestali - w trakcie mojego dyżuru w kotłowni - przynosić śmieci. Uznano mnie za niedostosowanego do życia społecznego.

Poza Śląskiem, w Lublinie, zapytano mnie: Czy pochodzę z rodziny patriotycznej? Miałem filozoficzno-śląski problem z prostą odpowiedzią.

Ślązoki ceniły dawniej kozy. Zwierzęta te kojarzą się przede wszystkim z Mikołowem. Potwierdza to śląska pieśniczka: „W Mikołowie na jarmarku kupiyli my koza, co skokała i beczała, a mlyka niy dała”. Bo to miasto było wielkim centrum handlu kozami w całej okolicy.

W sobotę był pierwszy dzień września - i jakby nie to, że przypada w sobotę - toby szkolorze, czyli uczniowie, rozpoczęli nowy rok szkolny. Zatem latoś, czyli w tym roku, rok szkolny zacznie się w poniedziałek, 3 września.

Wic mówi, że śląskie dziecko zapytane o karę dla Adama i Ewy po zerwaniu jabłka, odpowiedziało: zostali wygnani z Rajchu! Nie dziwmy się, bo w czasie słusznie minionego komunizmu, dla wielu Ślązoków w Raj-chu było jak w raju. Iluż marzyło, by wyjechać do Rajchu - jak mawiano na Niemcy. Próbowali legalnie albo citnąć, czyli uciec. Robiło się to na kilka sposobów:

Głupotą jest twierdzić, że wychowanie seksualne to prosta sprawa i należy je tak z marszu wprowadzać od przedszkola. Bo problem jest złożony moralnie, obyczajowo czy wychowawczo.

Słowo śląskie - fandzolić znaczy gadać bzdury, mówić coś bez sensu. Niektórzy sądzą, że fandzolić znaczy kłamać. Z tym się nie zgodzę, bo kłamanie ma na celu zawsze odniesienie jakiejś korzyści z mówienia nieprawdy, natomiast fandzolenie czy fanzolynie to bezinteresowna paplanina.

Czy Ślązok może polubić Adama Mickiewicza? Romantyczny obraz świata - śląskiej kulturze jest obcy. Uważam nawet, że także polska kultura - nawet ta najbardziej romantyczna - musi chyba w chwili prawdy przyznać, że romantyczne podejście do polskich powstań narodowych kończyło się sromotnymi klęskami, śmiercią, emigracją, więzieniami, prześladowaniami…